TURNA /ALİ

"Turnalar Ali’mi görmediniz mi?"

Aleviler habire Ali'yi sorarlar. Kimdir bu Ali?

Kaybedilen, yassı çekilen, bir türlü unutulamayan Ali kimdir?

Bu arayışta, bu soruşta, bir suçluluk, bir riya, bir pişmanlık var gibi.

Ali'yle aynı soydan, aynı kandan, aynı dilden gelenlerden göremediğimiz bir acı, bir serzeniş, bir kendini paralama halidir bu.

Yana yakıla aradığımız, uçan kuştan, esen yelden sorduğumuz, üstüne türkü yaktığımız Ali kim?

Bu soruya verilecek yanıt bizi tarihin derinliklerindeki Ali’ye götürecektir. Turna, saflığın, bereketin, mutluluğun, refahın müjdeleyicisi sayıldığı gibi, temizliğin, vefanın, sadakatin, sabrın, kardeşliğin, özgürlüğün ve onurun dasimgesi olarak kabul edilir. Turna tek eşli, sadık bir kuştur. Sürü içinde bile eşi ile uçar. Harama gözü kaymaz. Dahası, eşi ölen turna hayata küser, yaşamına son verir, adeta intihar eder.

Üstelik ötüşü de acılıdır, gönül telini titretir. O öttükçe “Ali’nin sesi” duyulur. Kim bu Ali?

Tarihin derinliklerinde kaybettiğimiz Ali olmasın mı? Turnanın avazıyla özdeştirdiğimiz Alimiz olmasın mı?

Çünkü turna, kutsallığı, melekliği, tanrıyı sembolüze edegelmiştir.

Bir de turnalar komünaldır; sen ben kavgası bilmezler. Uçuşları bile ters V şeklindedir. Bu uçuş formu, hem havayı yaracak, hem de öndekinin kanat çırpışı ile oluşan hava akımı en arkadakini dinlendirecektir. Yorulan arkaya geçer. Turnalar, Alevilik kültüründe önemli bir yere sahipler.

Alevilikte ve Bektaşilikte güvercin ve turnanın kutsal olduğuna inanılır.

Bu kuşlar, Aleviliğin simgesi haline gelmiş, cem ve semlerde önemli bir yer tutarlar. Özellikle "Ali’yi" temsil ettiğine inanılır ve turnaların normal bir kuş olmadığı düşünülür. Turnalar, o estetikleri ve endamları ile baş tacı edilen kuşlar arasında ilk sırayı alırlar.

Bu özellikleri ile Amerikan yerlilerinin totemlerinde, Rus şarkılarında, yerli dans kültüründe ve Yunan mitlerinde karşımıza çıkarlar. Turnaların diğer bir özelliği ise, çiftleşme esnasında birbirlerini etkilemek için ilginç hareketlerde bulunmalarıdır. İki adet yumurta yaparlar. Eşler sırasıyla kuluçkaya yatarak bir birlerine yardımcı olurlar. Sürü halinde uçarlar. Genelde göç ederlerken ’’V’’şeklinde bir görüntü yansıtırlar. Turna havada en uzun kalan kuş olduğu için haberci diye algılanmıştır. "Ali" ondan sorulmuş, sevgili ondan sorulmuş, sıla ondan sorulmuştur.

"Pir Sultan’ım eydür konup göçelim Gelin kevser şarabından içelim Ali’nin uğruna serden geçelim Turnalar Ali’mi görmediniz mi?"

"Allı Durnam Bizim Ele Varırsan Şeker Söyle, Kaymak Söyle, Bal Söyle Eğer Bizi Sual Eden Olursa Boynu Bükük, Benzi Soluk Yar Söyle"

"Bitti m'ola Sam ilinin hurmasi Gitti m'ola ala gözün sürmesi Bagdat'in Basra'nin telli turnası Turna yardan haber geldi eylenme"

Turnaların Ali'ye benzetilmesi, doğayı kutsayan Aleviliğin Ay kültü ile olan ilişkisindendir. Ay, bereketin, toprağın, kadının, yardımlaşmanın, eşitliğin sembolüdür. "Ay Ali, Gün Muhammed" söylencesinin değişik çağlarda, değişik simgelerle ifade edilişidir.

Bazan Ali güneş kültünü önemseyenlerin aslanı olur. Güneşin, yani ışığın koruyucusu görevini yüklenir.

Mezopotamya'nın ve Ortadoğu'nun antik medeniyetlerinde Güneş ile aslan hep yan yanadır.

Ezidilerde Ay, yılan simgesi ile güneşin emrine girip baş melek konumuna yükselir. Ocaklara, evlere, dergahlara bekçi olur. Güneş kültüne kurban edilen Aydır. Mezopotamyada, Anadoluda, Ortadoğu’da ihanet edip öldürdüğümüz Şahmerandır.

Sümerler'de Ali, Hava Tanrısı Enlil'dir. Kanatlıdır. Aslan, kuş görünümündedir. Hititlerde yağmuru yağdıran ve rızık dağıtan Gök-Fırtına tanrısı Tarhundur. Hurrilerde aynı özelliklerle Tanrı Teşup olarak karşımıza çıkar. Yunanistan'da Tanrı Zeustur. Asıl adı Şahımerdandır.

İnsanın şahı anlamında, yetkin, kamil demektir. Alevilerin bakışıyla Arabistan'ın Alisi, bazan Tanrının kendisi, bazan tanrının bekçisidir (aslanıdır). Güneşin (Muhammed'in) koruyucusu, rızkın, adaletin ve eşitliğin dağıtıcısı olur. Göbeklitepe'nin ve sonraki antik çağların bütün özelliklerini Arabistana taşır. Ama Alevilerin gerçek Alisi Arabistandaki Ali'ye benzemekte hiç mi hiç hoşnut değildir. Küskündür, kırgındır...

Vicdanımıza, gönül kulağımıza her daim fısıldar: "Kurtarın beni!" Turnanın figanı, unuttuğumuz, gömdüğümüz Ali’nin figanıdır. Dolayısıyla bizim de figanımızdır. Depreşen vicdanımızdır.

 Aşk ile...