YURT DIŞINDA SEÇMEN OLMAK: SİYASAL KATILIM MI, TEMSİLİYET Mİ? HİÇBİRİ!

Başı seccadede başkanın hazzı ile sere serpe tatil yapma izni arasında sıkıştırılıp kalmak…

Biz gurbetçiler için 14 Mayıs seçim tarihi olarak tehlikeli bir tarih. Hemen sonrasında yazın, Türkiye'de tatilini geçirecek olanlar, yani biz gurbetçiler, seçim sonuçlarından bihoşnut seçmenin sokakta, özellikle yabancı plaka gördüklerinde trafikte tacizlerine maruz kalacağız: "Siz kurtardınız be, tuzunuz kuru, saldınız başımıza camışları… Kaderimizle oynamaya ne hakkınız var…"

2022 verilerine göre yurtdışında 6.5 milyonu aşkın Türkiye vatandaşı ikamet etmektedir. Bunlardan 3 milyon 286 bini, 14 Mayıs seçimleri için oy kullanabilecekler.

Seçim tahminlerine göre gerek cumhurbaşkanlığı gerek milletvekili seçimleri atbaşı gidiyor.

Muhtemelen tam katılımlı bir yurt dışı oylaması çok sarsıcı öneme sahip olacaktır. Hatta bazı kritik şehirlerde seçim aritmetiğini değiştirecek öneme…

Ki katılımın % 50.09 olduğu 2018 seçimlerinde, yurt dışı oyları İstanbul 1.Bölge dahil olmak üzere Aydın, Burdur, Çanakkale, Elazığ, Hakkari, Hatay, Mersin, Kars, Maraş ve Osmaniye'de partilerin milletvekili sayısını değiştirmiştir. Aydın'da CHP'nin kazandığı milletvekilliliği yurt dışından gelen oyların dağılması ile AKP'ye; Burdur'da İYİ Parti'den CHP'ye geçmiştir gibi…

Bir önceki seçimde %50'lerde olan yurt dışında katılımın bu seçimde çok daha yüksek olacağı bekleniyor. Bu durumda Türkiye'de yaşayan vatandaşın karşısına çıkan gurbetçiyi, "kaderimizle oynuyorsunuz" şeklindeki tacizleri, evet haklı gibi görünüyor.

Ama adil değil!

Zira adres yanlış!

1970'li yılların başında yurt dışından Selamet Partisi'ne aktarılan devasa mark miktarı, diğer partilerin de ilgisini cezbetmiş, finansal destek kapma yarışı başlamıştır. Sonraki süreç, sizin sadece paranızla ilgilenmiyoruz, fikriniz de önemli diyerek, önceleri gümrük kapılarına, ardından 2014 yılı itibariyle Türk konsolosluklarına seçim sandığı bırakmaya varmıştır.

Böylelikle yurt dışı vatandaşın sadece oy vermekten ibaret "siyasal katılımı", Türkiye'deki siyasal gidişatı doğrudan etkileme süreci (hakkı) başlamıştır.

Fakat bu katılım şimdiye kadar hiçbir zaman istenilen oranda olmadı. İlk dönem %10'un altında seyrederken, nihayet 2018 seçimlerinde %50'i bulsa da,

anavatanda %80'lerdeki katılım oranıyla karşılaştırıldığında oldukça düşük kalmaktadır.

Bunun birkaç nedenininden bahsedebiliriz. Fakat hiç kuşkusuz hepsinin temelinde, devletin keyfiyete dayalı, tek taraflı yarardan, Devlet merkezci demokrasi anlayışından ibaret yurt dışı seçim politikasının, seçmeni sandık başına gitmeye ikna etmemesidir.

Buna göre; Türkiye Cumhuriyeti devletinin yurt dışı vatandaşa tanıdığı "siyasal katılım" şartları, seçmen için gerek imkansızlıktan gerek mekandan gerek zamandan doğan zorlukları beraberinde getirmekte dolasıyla eşit değildir. Eşit olarak sağlanamamıştır, sağlanamamaktadır.

İkamet ettiği şehirde seçim sandığından yoksun olan vatandaştan, başka bir şehre gidip oy kullanması beklemektedir. Buna ek olarak bürokratik teamüller işi daha da içinden çıkılmaz bir hale sokmaktadır. Örneğin bu seçim öncesi, neden-niçin olduğu bilinmemekle birlikte kaydı silinen, yahut adres değişikliği dolayısıyla kaydı olmayan milyonlarca vatandaşın, adres beyanını internet  yoluyla yapabilecekken, sırf bunun için işlerin ağır aksak yürüdüğü, çağın çok gerisinde kalmış konsoloslukların (tecrübe ile sabittir) birkaç kez kapısını aşındırması gibi…

Bu durum ister istemez vatandaşta sandık için isteksizlik yaratmaktadır.

Bununla birlikte Türkiye’de dahi seçim sandığı güvenliği bu kadar muallakta iken, bir hafta-on gün sürecek adrese teslim sandığın ve oyun akıbetinden şüphe duymak, gurbetçiyi oy kullanmaktan alıkoyan bir başka etken.

Ve oy isteyenlerin şimdiye kadar dillerine hiç almadıkları, resmi makamların zaten gündemine alınmamış, sandığın cazibeliğini yitirmesine sebep asıl neden, yurt dışında yaşayan vatandaşın direkt muhatap alınmama meselesi…

Bir seçimin meşruiyet sebebi..

Temsiliyet hakkı…

Yurt dışındaki vatandaş ne istiyor, ne için, kimin için oy kullanıyor?

Türkiye'den oy istemeye gelenlerin vaadleri "seccade ile sahil" arasında sıkışıp kalıyor. Yaşadığımız ülkelerde başka derdimiz, vatandaşı olduğumuz devletten başka talebimiz yokmuş gibi… 

Avrupa'da seçim çalışması yürüten parti temsilcilerinden hangisinde, şu an Almanya'da gurbetçinin dört gözle beklediği yeni çalışma ve vatandaşlık yasasına dair bir çift söze rastladınız?

Türkiye’de vatandaşa ikamet adresin neresi ise, orada oy kullanabilirsin diyen Türkiye seçim anlayışı, Amerika'nın Orlando kenti seçim iradesini Ağrı'ya, Almanya'nın Hamburg kenti seçim iradesini Rize'ye yansıtmaktan beis duymuyor.

Böylelikle yurt dışı iradesi, temsiliyet olarak meclis çatısı altında ortaklaşmadan, Türkiye haritası üzerinden helyum misali dağılırken, gurbetçiyi Türkiye’de hedef haline getiriyor.

Türkiye’deki vatandaş, yurt dışında yaşayan biz 'gurbetçilerin' değil sadece seçme hakkından, karar mekanizmalarında dahi bulunma hakkımız olabileceğinden bihaber…

Yurt dışındaki seçmen ise kendisine dayatılan seçim sisteminine oy kullanmamakta karşılık veriyor (Burada siyasal İslam seçmenini ayrı tutmak gerekir.)...

Oy vermek bile problemli iken, temsiliyet de nereden çıktı diye soranlar için; İtalya'nın 5.6 milyon yurt dışı seçmenin İtalyan parlementosunda 12 milletvekili ve 6 senatör ile temsil edildiğini, Fransa'nın 2 milyona yakın yurt dışı seçmenlerinin ise parlementoda 11 milletvekili ve 90 üyelik bir Yurt dışı Fransız Meclisi temsiliyet hakkıları olduğunu hatırlatmak isterim.

-Nevin SEVÜK