Erdoğan YALGIN

Defin, Define ve Defne Yaprağı

Erdoğan YALGIN
  27-11-2023 16:49:00

Bu yazımda, etimolojik bağlamda birbirine kaynaklık eden, birbirini dönüştüren eşanlamlı üç sözcüğü anlatmaya çalışacağım. Konuştuğumuz dilin, sözcüklerin, terimlerin, kavramların ve söz dizinlerinin köken ve anlamlarını bilmek, insanı güzelleştiren en değerli meziyetlerden birisi olduğunu düşünüyorum. Çünkü İnsan, ağzına yakıştırdığı sözleri dile getirerek sanatsal açıdan estetik bir güzelliğe kapı aralar. Söz, kişinin aynasıdır. Diller ve sözcükler arasındaki bağlantıların, tıpkı insanlar arasındaki derin duyguların, insani ilişkilerle aynı olduğuna inanıyorum.

Yani sözcükler de birer canlı gibidirler. Söylenen anlamlı sözlerin, İnsanı insanla büyüten, çoğaltan hazineler olduğunu düşünüyorum. Çünkü dilin öznesinde, “ilk sözü” söyleyen-öğreten Kadın Ananın kendisi bulunmaktadır. Kadın Ananın, başlangıçtan beri yarattığı kendine özgü olan nakışlı bir dili vardır. Ve bu dilin, zihinsel düşüncede yarattığı ritmik mesajların, çağları aşan izdüşümleri sınırsızdır.

Bu vesileyle dillerin, insanlığın ortak değerleri olduğuna inanıyorum. Yasaklanan, yok olmaya yüz tutan dillerin, “insanlığın yok oluşuyla” aynı şey olduğunu düşünüyorum. Zira her dilin bir Anasının olduğunu anlıyorum. Evet, şimdi  bu noktadan sonra asıl konumuza geçiş yapabiliriz:

 

Evet yazımıza, ilk kelimemiz olan *defin’le başlayalım.

Defin sözcüğünün Arapça *dfn kökünden gelen dafina < gömülü şey, gömü anlamına gelmektedir. Arapçadaki *dafana < gömdü fiilinin dişilidir. Arapçanın daha çok Aramiceden etkilendiğini de biliyoruz. Dolayısıyla Aramicede bu sözcük *dapnā olup, Arapçaya *dafla olarak geçmiş ve evirilerek *dafina biçimini almıştır. Biraz daha gerilere gidecek olursak karşımıza Eski Yunancadaki *dáphne sözcüğü çıkmaktadır.

Yani Türkçedeki *defin, Arapçadaki “dafina”, Arapçadaki *dafina Aramicedeki “dapna” ve Aramicdeki  *dapna” ise Yunancadaki “dáphne” sözcüğünden alınarak zincirleme biçiminde günümüze kadar gelmiştir. Farsça ve Kürtçeye de *defin” olarak geçen bu sözcük, diğer dillerdeki gibi hep aynı anlamda kullanılmıştır.

Defin, “toprağa gömmek, toprakta saklamak” anlamlarına gelmektedir. Defin işlemi, vefat eden bir insanın toprağa verilme, gömülme anına denir. Yani toprağın eşilerek, vefat edenin toprağa gömülmesine “defnetmek” denir. Aleviler de ise buna; “Toprağa sırlama” tabiri kullanılır. Yine Alevilikte vefat edene de “öldü, ölü” denmez. Daha çok “Hakka yürüdü, aramızdan ayrıldı, göçtü, yitirdik” ve benzeri tanımlar kullanılmaktadır. Zira gidenin, tekrar geri döneceğine inanılır. Bu da ilginçtir bir düşünce sistematiğinin farlı bir açılımı olarak karşımıza çıkmaktadır. Doğasaldır!

Defin sözcüğü dişil bir kelimedir. Dolaysıyla toprakta saklanması, toprağa gömülmesi; toprağın “Ana” vazifesini görmesinden ötürüdür. Zira gizleyen, saklayan, koruyan Anadır, topraktır. Bundan dolayıdır ki, “Toprak Ana” denmiştir. Kadın Ana doğurur, vücuda getirilenin yaşamı sonlandığında ise  bu defa da “saklama” işini “Toprak Ana” üstlenir.

Lakin toprağa gömülen o beden; artık bir hazinedir, yani definedir. İşte bu yüzdendir ki; Vefat eden birinin başta kendi ailesi olmak üzere, sevenleri için “değerli” olduğundan toprağa verilir. Bu vesileyle toprakta saklanan, gömülen beden/can; bir “hazine, define” kadar değerlidir. Yani yaşarken bir hazine olan Can, artık yer altında, toprakta saklanan bir hazine bir defineye dönüşür. Belki de bu yüzden Kürtçede gençler, gençlik için *hizine, *define sözcükleri hep kullanılmıştır. Yada değerli-genç biri hakka yürüdüğünde ise arkasında; “çok değerliydi, öyle ki bir hazineydi” tanımı hep kullanılır. Kürtçede wa ku hizine bu < öyle ki bir hazineydi! diyerek üzüntüler dile getirilir.  Bu da çok ilginçtir ve doğasaldır! Yani Veysel babaya sorsanız, der ki; “harekete kimse mani olamaz!” Evet, hareket kimse mani olamaz!

Bazı İslami hadislerde Allah’ın; “Ben gizli bir hazine/ define idim. Bilinmek istedim, mahlukatı yarattım” dediği aktarılır. Böylece orada da ilk define/hazinenin “Allah” olduğuna vurgu yapılır. Yine İslami anlatıya göre Kabil, kardeşi Habil’i öldürür ve onun cesedini ortadan nasıl kaldıracağını bilmezken düşünür. O sırada bir karga çıkagelir. Bu karga; ölmüş bir diğer karga cesedini toprağı eşerek gömdüğünü adeta Kabil’e pratikte gösterir. Kur’an-ı Kerim’de (el-Mâide 5/31) bu konu anlatılır. Dikkat edecek olursak; burada da “Tanrı/Allah ile hazine/define” arasında bir bağ kurulmuştur. Alevilik inancında Hak/Allah/Tanrı/Rab; insanı kendi sıfatında yarattı. Bu vesileyle “dostun cemali Hakkın cemali-sıfatı” olarak ele alınmıştır. İşte bu temel bilgiyle hakka yürüyen Canın toprağa defin edilen bir define olduğu tespitine varılmıştır.

Peki öyle ise gelin; Eski Yunana gidelim ve dilimizdeki “defin, define” ve hatta “defne yaprağı” sözcüklerine kaynaklık eden Yunancadaki “dáphne” sözcüğünün asıl kaynağına bir göz atalım. Çünkü mitolojilerle süslü Yunanca sözcüklerin kökenlerinin, birer hikayesinin olduğunu artık bilmekteyiz. Ünlü Yunan şairi P. Ovidius Naso (MS.17-18/58-60 yaş); bu konuyu yazıya dökerek şiirleştirmiştir. Yunan edebiyatında önemli bir esin kaynağı olan bu aşk hikayesi, Türk edebiyatında da kendisine yer edinmiştir. Örneğin Melih Cevdet Anday, edebi bir dille konuyu anlatan “Define ile Tanrı” adlı bir şiiri vardır.

Başlayalım: Konu, Yunan tanrılarından Apollon ile Su Perisi Daphne (Dafni) arasında geçen olaylar zincirinde ortaya çıkmıştır. Mitolojik anlatısına göre Tanrı Apollon; Yunan deniz tanrılarından olan Peneus’un kızı su Perisi Daphne’ye aşık olur. Fakat bizim su Perisi, Apollon’u istemez. Düşünün ki; tanrı da olsa bir “eş” olarak, kadın tarafından kabul görmeyebiliyor! Derken bir gün ormanda karşılaşırlar ve Apollon, Dephne’ye saldırır. Korkup kaçan Su Perimiz Dephne, babasından yardım ister. Babası Peneus, kızını hemen oracıkta bir defne bitkisine, ağacına laurus nobilis’e çevirir.

Apollon bu olay karşısında çok kızar. Defne ağacına yaklaştığında, Onun hala kalp atışlarını duyar. Kendi içindeki aşk ateşiyle, bu defa da defne ağacını yakar. Aşk zaferini kazandığını simgelesin diye, Defne ağacında yapraklı bir dal alarak, başına taç/çelenk yaparak; "Kazanılan zaferlerin simgesi ve onları ölümsüz kılan baştaki zafer tacıdır" diyerek, kendisiyle övünür.

Güzel bir kokusu olan Defne ağacının yaprakları yaz-kış sürekli yeşildir. Apollon defne ağacını yaktığı için, defne yaprağı yakılarak “tütsü” olarak çağlar içerisinde sürekli kullanılır. O günden sonra Antik Yunanda bu defne ağacı, “başa taç” olarak takılır.

Sonuç yerine şunları sıralayalım: Su Perisi Daphne, Tanrı Apollon’dan kaçarken, ondan kurtulmak için ağaca dönüşür. Topraktan fışkıran bu ağaca *daphne ,*defne adı verilir. Kadın Anadan doğan bebek, zamanı geldiğinde vefat eder ve O; bu defa da Toprak Anaya defin edilir.  Toprağa defin edilen en değerli hazine ise işte bu vefat edendir ki; ailesi ve yakınları için O bir define, hazinedir. Toprak altına gizlenen değerli eşyalara da yine “define” adı verilir. Bu değerli eşyaları çıkarmaya çalışanlara ise “defineci” derler. İşte sözünü ettiğimiz “Defin” ve “Define” sözcükleri Su Perisi Daphne’den günümüze kadar böyle evirilerek gelmiştir.

Unutmayalım ki; bizler yaşayan birer defineyiz. Ve “defin sıramız gelene” kadar, iyilikler-güzellikler yaparak "defne yapraklı dallardan” başımıza taçlar yapmak için uğraşmalıyız. Ve yaşamımız boyunca öyle dikkat etmeliyiz ki; bencil “definecilerin kirli ellerine” asla düşmemeliyiz! Marifet odur ki; defin edilmeden önceki yaşantımızda, definelik işler yapabilelim! Yoksa yanılıyor muyum?

Erdoğan Yalgın

Hak ile kalın!

  Bu yazı 4702 defa okunmuştur.

  YORUMLAR 0 Yorum YORUM YAP

Bu Yazı'ya ilk yorum yapan siz olun.

  FACEBOOK YORUM

Yorum

  YAZARIN DİĞER YAZILARI

  BİZİ TAKİP EDİN

  • ÇOK OKUNANLAR

      SON YORUMLAR

    PUAN DURUMU

    Takım O G M B A Y P AV
    1 Galatasaray 23 20 0 3 59 23 63 +36
    2 Fenerbahçe 23 18 2 3 60 23 57 +37
    3 Samsunspor 23 14 5 4 37 23 46 +14
    4 Eyüpspor 23 11 5 7 35 21 40 +14
    5 Beşiktaş 22 10 4 8 33 22 38 +11
    6 Göztepe 22 10 7 5 40 27 35 +13
    7 Başakşehir FK 23 9 8 6 39 31 33 +8
    8 Kasımpaşa 23 7 6 10 41 45 31 -4
    9 Trabzonspor 22 7 7 8 36 26 29 +10
    10 Gaziantep FK 22 8 9 5 28 30 29 -2
    11 Alanyaspor 23 7 9 7 25 31 28 -6
    12 Çaykur Rizespor 23 8 12 3 27 39 27 -12
    13 Antalyaspor 23 7 10 6 26 42 27 -16
    14 Konyaspor 23 6 11 6 29 37 24 -8
    15 Sivasspor 23 6 12 5 27 39 23 -12
    16 Kayserispor 22 4 9 9 23 42 21 -19
    17 Bodrum FK 23 5 13 5 16 29 20 -13
    18 Hatayspor 23 2 14 7 24 42 13 -18
    19 Adana Demirspor 23 2 18 3 21 54 3 -33
    Takım O G M B A Y P AV
    1 Kocaelispor 25 17 5 3 40 20 54 +20
    2 Fatih Karagümrük 25 13 5 7 41 23 46 +18
    3 Erzurumspor FK 25 13 8 4 37 20 43 +17
    4 Gençlerbirliği 25 12 6 7 31 21 43 +10
    5 Bandırmaspor 25 11 7 7 34 31 40 +3
    6 Çorum FK 25 10 7 8 32 24 38 +8
    7 Keçiörengücü 25 10 8 7 38 29 37 +9
    8 İstanbulspor 25 11 11 3 36 28 36 +8
    9 Ümraniyespor 25 10 9 6 35 33 36 +2
    10 Pendikspor 25 10 9 6 30 29 36 +1
    11 Amed SK 25 8 6 11 25 23 35 +2
    12 Esenler Erokspor 25 9 9 7 33 31 34 +2
    13 Boluspor 25 9 9 7 32 29 34 +3
    14 Sakaryaspor 25 8 7 10 32 34 34 -2
    15 Manisa FK 25 10 12 3 35 34 33 +1
    16 Iğdır FK 25 9 11 5 27 28 32 -1
    17 MKE Ankaragücü 25 9 12 4 30 27 31 +3
    18 Şanlıurfaspor 25 8 12 5 30 34 29 -4
    19 Adanaspor 25 4 13 8 20 43 20 -23
    20 Yeni Malatyaspor 25 0 25 0 10 87 21 -77
    Takım O G M B A Y P AV
    1 Sarıyer 23 17 1 5 55 14 56 +41
    2 Batman Petrolspor 23 17 5 1 42 19 52 +23
    3 Altınordu 23 13 2 8 46 20 47 +26
    4 GMG Kastamonuspor 23 13 2 8 39 18 47 +21
    5 Adana 1954 Futbol Kulübü 23 12 5 6 42 21 42 +21
    6 İskenderunspor A.Ş. 23 10 5 8 34 22 38 +12
    7 Beykoz Anadolu 23 10 8 5 29 27 35 +2
    8 24Erzincanspor 23 8 7 8 31 32 32 -1
    9 Fethiyespor 23 7 7 9 25 23 30 +2
    10 Kırklarelispor 23 7 8 8 29 26 29 +3
    11 1461 Trabzon FK 23 7 10 6 28 29 27 -1
    12 İnegölspor 23 6 8 9 24 28 27 -4
    13 Isparta 32 Spor 23 5 7 11 21 24 26 -3
    14 Kepezspor FAŞ 23 6 12 5 25 33 23 -8
    15 Karaköprü Belediyespor 23 3 12 8 23 38 17 -15
    16 Sincan Belediye Ankaraspor 23 3 13 7 17 34 16 -17
    17 Altay 23 5 15 3 18 47 15 -29
    18 Hes İlaç Afyonspor 23 0 22 1 6 79 5 -73
    Takım O G M B A Y P AV
    1 Bursaspor 20 15 0 5 43 7 50 +36
    2 Karşıyaka 20 12 3 5 34 17 41 +17
    3 Belediye Kütahyaspor 20 11 4 5 35 21 38 +14
    4 Düzcespor 20 10 3 7 28 16 37 +12
    5 Silifke Belediye Spor 20 9 5 6 36 23 33 +13
    6 Anadolu Üniversitesi 20 8 6 6 27 19 30 +8
    7 Muş Spor Kulübü 20 7 4 9 23 18 30 +5
    8 Bornova 1877 20 5 7 8 27 34 23 -7
    9 Artvin Hopaspor 20 5 7 8 13 21 23 -8
    10 Kırşehir Futbol SK 20 6 9 5 21 32 23 -11
    11 23 Elazığ Futbol Kulübü 20 5 8 7 13 19 22 -6
    12 Kahramanmaraşspor 20 6 10 4 18 27 22 -9
    13 Tokat Bld Plevnespor 20 4 9 7 14 21 19 -7
    14 Kuşadasıspor 20 5 14 1 18 33 16 -15
    15 Bulvarspor 20 3 10 7 17 34 16 -17
    16 Ergene Velimeşe 20 2 14 4 8 33 10 -25
    Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
     21/02/2025 Bodrum FK vs Hatayspor
     21/02/2025 Eyüpspor vs Beşiktaş
     22/02/2025 Sivasspor vs Konyaspor
     22/02/2025 Antalyaspor vs Kasımpaşa
     22/02/2025 Samsunspor vs Çaykur Rizespor
     23/02/2025 Kayserispor vs Göztepe
     23/02/2025 Alanyaspor vs Adana Demirspor
     23/02/2025 Trabzonspor vs Gaziantep FK
     24/02/2025 Galatasaray vs Fenerbahçe
     24/02/2025 Galatasaray - Fenerbahçe Fenerbahçe ligdeki son 9 maçında hiç kaybetmedi  Fenerbahçe yenilmez
    Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
     21/02/2025 Manisa FK vs Boluspor
     22/02/2025 Keçiörengücü vs Gençlerbirliği
     22/02/2025 Şanlıurfaspor vs Kocaelispor
     22/02/2025 Çorum FK vs Adanaspor
     22/02/2025 İstanbulspor vs Fatih Karagümrük
     22/02/2025 MKE Ankaragücü vs Bandırmaspor
     23/02/2025 Erzurumspor FK vs Iğdır FK
     23/02/2025 Pendikspor vs Esenler Erokspor
     23/02/2025 Amed SK vs Yeni Malatyaspor
     23/02/2025 Ümraniyespor vs Sakaryaspor
     23/02/2025 Amed SK - Yeni Malatyaspor Yeni Malatyaspor ligdeki son 25 maçını kaybetti  Amed SK kazanır
     23/02/2025 Amed SK - Yeni Malatyaspor Amed SK ligde evindeki son 8 maçında hiç kaybetmedi  Amed SK yenilmez
     23/02/2025 Ümraniyespor - Sakaryaspor Sakaryaspor ligde deplasmandaki son 5 maçında hiç kaybetmedi  Sakaryaspor yenilmez
    Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
     22/02/2025 Kırklarelispor vs İnegölspor
     22/02/2025 Sincan Belediye Ankaraspor vs Sarıyer
     23/02/2025 Fethiyespor vs 1461 Trabzon FK
     23/02/2025 Altay vs İskenderunspor A.Ş.
     23/02/2025 Batman Petrolspor vs Karaköprü Belediyespor
     23/02/2025 Beykoz Anadolu vs Adana 01 Futbol Kulübü
     23/02/2025 GMG Kastamonuspor vs Altınordu
     23/02/2025 Isparta 32 Spor vs Kepezspor FAŞ
     01/03/2025 Altınordu vs Beykoz Anadolu
    Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
     22/02/2025 Karşıyaka vs Kuşadasıspor
     23/02/2025 Anadolu Üniversitesi vs Kırşehir Futbol SK
     23/02/2025 Düzcespor vs Bornova 1877
     23/02/2025 Ergene Velimeşe vs 23 Elazığ Futbol Kulübü
     23/02/2025 Kahramanmaraşspor vs Bursaspor
     23/02/2025 Muş Spor Kulübü vs Bulvarspor
     23/02/2025 Silifke Belediye Spor vs Belediye Kütahyaspor
     23/02/2025 Tokat Bld Plevnespor vs Artvin Hopaspor
     23/02/2025 Anadolu Üniversitesi - Kırşehir Futbol SK Anadolu Üniversitesi ligde evindeki son 7 maçında hiç kaybetmedi  Anadolu Üniversitesi yenilmez