Erdal YILDIRIM
  10-07-2022 16:10:00

DERSİM'İN BÜYÜK BİLGESİ: FİRİK DEDE

     

                                                                                                              “Seni sevenlerin can içinde canısın
                                                                                  Aşıklar katredir sen ummanısın
                                                                                  Gönül bir gemidir sen dümenisin  
                                                                                  Yelken açmak ister bu dervişlerin”
                                                                                                                          Virani

Aslen Dersim Ovacık'lı ve Devreş Cemal ocağının bir bireyi, asıl adı Seyfi Firik Dede (1909 - 2007) olan Firik Bava yaşamı boyunca Alevi Kızılbaş geleneğine, yol'una, ritüellere ve öğretisine göre yaşayan ve bu öğretiyi topluma da sözleriyle, şiirleriyle ileten bir bilgedir. O, Alevi Kızılbaş sözlü geleneğinin en önemli temsilcilerinden biridir ve her Kızılbaş gibi devletin, sistemin, egemenler zulüm dünyasındaki acıları tatmış, bu büyük acılarla sayısız kere yüz yüze gelmiştir.

Hem belki de dünyanın en büyük acısını yaşamıştır Firik Dede. Bir gün, oğlu Behzat Firik, abisiyle birlikte evlerinden ‘aranmakta olan teröristlerin yerini göstermeleri” gerekçesiyle alınırlar. Aranan kişilerle ilgili herhangi bir bilgileri olmadığını söyleseler de bir ormanda işkenceye tabi tutulurlar. Behzat Firik abisinin gözleri önünde bir ağaca bağlanır, ağacın etrafında ateşler yakılır ve sonra bizzat “kulaksız yüzbaşı” diye tanınan faşist işkenceci Aytekin İçmez tarafından gözlerine kasatura ile mil çekilerek ve diri diri yakılarak öldürülür. Ve Firik Baba bu acıyı son nefesine kadar asla unutmaz, unutamaz. Oğlunun ölümünden sonra yas tutup sakallarını hiç kesmez. Yaşadığı süre boyunca Firik Dede’nin bir kez bile olsun gülümsemediği bilinir.

Firik Dede ve babası, 1925 yılındaki “Tekke ve Zaviyelerin Kapatılması Kanunu” ile sadece Alevi Dergâhlarının kapatıldığı, Alevi Kızılbaş “Ana”, “Baba”, “Dede” ve “Pir”lerinin üfürükçü, muskacılarla aynıymış gibi kabul edildiği, bu yol önderlerinin yakalanıp gözaltına alındığı, mahkemelerde yargılandığı, Cem törenlerinin yasaklandığı dönemlerde de Cem düzenlediler. Defalarca gözaltına alınırlar. Ama asla kararlılıklarından, yol’dan ödün vermezler.

Firik Baba’yı tanımadığım, görmediğim halde yaşamımda çok ayrı değerli bir yeri vardır. 2004 yılında İstanbul’da düzenlenen bir etkinlikte sunum yaparken, Grup Munzur’un sound check işlemi birkaç dakika süreceğinden ben de Haydar Oğur’un “Dersim Kaç Behzat’ça Yangındır” şiirini okuyarak sunumu sürdürdüm. Şiir Behzat Firik’in nasıl yakılarak öldürüldüğünü anlatıyordu. Hüzünlü ve acı yüklüydü. Binlerce kişinin doldurduğu salondan 15-20 kişi şiiri dinleyip bitmesini beklemek yerine, saygısızca Grup Munzur’un bir an önce sahneye çıkması için ıslık çalmaya başladı. Israrlı ıslıklar ve alkışlar devam edince de, şiiri okumayı bırakıp bu düşüncesiz kişilere gerekli tepkiyi verdim ve şiiri sonuna kadar okuyup bitirdim.

Evet, şairin dediği gibi “her ölüm erken ölümdü”, ama abisinin gözlerinin önünde ağaca bağlandıktan sonra yakılarak katledilen Behzat Firik’in katledilmesi bambaşka bir ölümdü.

Evet, “her ölüm kalleşçeydi”, ama Behzat’ı öldürenler tarifsiz kalleştiler. Onların kalleşliklerinin tarifi yoktu, olamazdı.

İşte böylesine bir acıyı anlatan şiiri dinleme sabrını göstermeyenlere asla toleranslı davranmam söz konusu olamazdı. Umarım o ıslıkları çalanlar daha sonra yaptıklarından utanmışlardır.. Zira Tanrılar, Tanrıçalar bile Behzat Firik’in ölüm şeklinden utanmıştır. Ve Firik Bava oğlunu yitirdikten sonra konuşmayarak, susarak en büyük direniş derslerinden birisini vermiştir.

Firik Dede salt bir Alevi Kızılbaş halk bilgesi, dedesi değildir. O aynı zamanda 106 yıllık ömrü boyunca gördüğü, yaşadığı sevinçlerin, direnişlerin ve acıların da tarihi şahididir. Dersim tarihinin belleğidir. O, Dersim soykırımını yaşayan ve bunu sonraki kuşaklara da aktarandır. O’nun söylediği her söz, hayata bakışı bile birçok derslerle doludur. Bunu kendisiyle ilgili yapılan belgesel filmde görüp, kendisiyle sohbet eden ve tanıyanlardan dinleyince daha iyi anlıyoruz. Firik Dede için “İnsan-ı Kamil” adında bir belgesele imza atan yönetmen Buket Aydın, Firik dedeyi anlatırken “Bir kat yatak, bir kuzine, bir saz ve dört duvar” tanımını yapar. Bu tanımla,  hem yaşamının, hem yaşamını sürdürdüğü mekanın dünya mallarından nasıl arınmış bir yaşam sürdürmüş olduğunu anlıyoruz.

Firik Dede’nin oğlu Behzat Firik’in katledildiği günkü haykırış ve çığlıkları 1938 Dersim soykırımındaki acının çığlıklarıyla birleşir.  O acılarla özdeşleşir, içine kapanır ve o günden sonra Firik Dede hep susar.

Firik Dede, geride sadece acılarını, suskunluğunu bırakıp gitmedi. O giderken tüm bilgeliğini, ezgi ve deyişlerini bıraktı. “Değerlerinizi samancılara, tenekecilere satmayın, sarraflara satın” sözleriyle de Alevi - Kızılbaş yol ve öğretisini sözde değil, gerçek anlamda içselleştirmemizi öğütleyip gitti.

10 Temmuz 2007 tarihinde Hak’ka uğurladığımız ve koskoca, görkemli, aynı zamanda hüznün, acının, direnişin hiç eksilmediği bir tarihin tanığı, önemli bir yol önderi bu büyük bilgenin ve insan-ı kamil sayılan Firik Dedenin anısı önünde saygıyla eğiliyorum.

Erdal YILDIRIM

10 Temmuz 2014

  Bu yazı 1702 defa okunmuştur.
  FACEBOOK YORUM
Yorum
  YAZARIN DİĞER YAZILARI
PUAN DURUMU
Takım O G M B A Y P AV
1 Galatasaray 25 19 3 3 52 19 60 +33
2 Fenerbahçe 24 17 4 3 61 26 54 +35
3 Beşiktaş 25 14 4 7 45 25 49 +20
4 Adana Demirspor 25 12 4 9 47 27 45 +20
5 Trabzonspor 25 13 7 5 42 32 44 +10
6 Başakşehir FK 24 12 7 5 34 26 41 +8
7 Kayserispor 25 12 11 2 39 36 38 +3
8 Konyaspor 25 8 7 10 29 27 34 +2
9 Fatih Karagümrük 24 7 7 10 51 47 31 +4
10 Antalyaspor 25 8 13 4 32 40 28 -8
11 Alanyaspor 25 7 11 7 35 46 28 -11
12 Sivasspor 25 7 12 6 31 38 27 -7
13 Kasımpaşa 25 7 13 5 31 44 26 -13
14 Gaziantep FK 25 6 12 7 31 39 25 -8
15 MKE Ankaragücü 24 7 13 4 27 37 25 -10
16 İstanbulspor 24 7 14 3 27 48 24 -21
17 Giresunspor 24 5 11 8 23 42 23 -19
18 Hatayspor 24 6 13 5 19 47 23 -28
19 Ümraniyespor 25 5 13 7 33 43 22 -10
Takım O G M B A Y P AV
1 Samsunspor 27 16 2 9 48 19 57 +29
2 Eyüpspor 26 16 5 5 34 18 53 +16
3 Pendikspor 26 13 5 8 40 21 47 +19
4 Keçiörengücü 27 13 6 8 44 32 47 +12
5 Çaykur Rizespor 25 12 3 10 40 20 46 +20
6 Sakaryaspor 26 15 10 1 42 34 46 +8
7 Bodrumspor 27 12 9 6 39 28 42 +11
8 Manisa FK 26 11 6 9 37 29 42 +8
9 Boluspor 26 11 7 8 32 30 41 +2
10 Göztepe 26 11 9 6 26 20 39 +6
11 Bandırmaspor 25 10 8 7 37 40 37 -3
12 Tuzlaspor 27 8 15 4 31 41 28 -10
13 Erzurumspor FK 26 7 12 7 28 35 25 -7
14 Adanaspor 26 6 13 7 32 46 25 -14
15 Altay 27 7 12 7 29 36 24 -7
16 Altınordu 26 5 16 5 22 45 20 -23
17 Gençlerbirliği 26 4 16 6 28 45 18 -17
18 Denizlispor 27 5 17 5 26 47 17 -21
19 Yeni Malatyaspor 26 4 15 7 22 51 16 -29
Takım O G M B A Y P AV
1 Kocaelispor 28 18 3 7 56 25 61 +31
2 Van Spor FK 28 17 4 7 40 18 58 +22
3 1461 Trabzon FK 28 16 5 7 39 18 55 +21
4 İskenderunspor A.Ş. 28 16 5 7 41 22 55 +19
5 Bucaspor 1928 28 15 4 9 41 17 54 +24
6 Ankara Demirspor 28 15 6 7 47 22 52 +25
7 Karacabey Belediye Spor 28 13 6 9 37 25 48 +12
8 Zonguldak Kömürspor 28 13 10 5 32 30 44 +2
9 Serik Belediyespor 28 11 8 9 40 31 39 +9
10 Kırklarelispor 28 8 9 11 24 23 35 +1
11 Kırşehir FSK 28 7 9 12 29 30 33 -1
12 Fethiyespor 28 9 13 6 29 38 33 -9
13 Sarıyer 28 7 10 11 30 38 32 -8
14 Etimesgut Belediyespor 28 7 11 10 31 39 31 -8
15 Kastamonuspor 28 8 14 6 28 36 30 -8
16 Adıyaman FK 27 5 14 8 22 40 23 -18
17 Uşak Spor 28 5 17 6 23 48 21 -25
18 Balıkesirspor 28 4 16 8 20 47 17 -27
19 Diyarbekir Spor 27 2 16 9 18 49 15 -31
20 Pazarspor 28 1 17 10 17 48 13 -31
Takım O G M B A Y P AV
1 Yeni Mersin İY 25 15 3 7 32 14 52 +18
2 Belediye Kütahyaspor 25 12 3 10 38 24 46 +14
3 Karaköprü Belediyespor 25 13 6 6 35 21 45 +14
4 52 Orduspor FK 25 13 6 6 38 25 45 +13
5 Belediye Derincespor 25 12 4 9 34 23 45 +11
6 Nevşehir Belediyespor 25 11 6 8 35 28 41 +7
7 Karşıyaka 25 11 7 7 31 21 40 +10
8 1954 Kelkit Bld.Spor 25 7 7 11 21 21 32 0
9 Hacettepe 1945 25 8 11 6 32 34 30 -2
10 Ağrı 1970 Spor 25 7 9 9 19 24 30 -5
11 Elazığspor 25 8 11 6 27 34 30 -7
12 1922 Konyaspor 25 8 12 5 27 37 29 -10
13 Amasyaspor Futbol Kulübü 25 7 11 7 23 32 28 -9
14 Çatalcaspor 25 7 12 6 29 33 27 -4
15 Şile Yıldızspor 25 5 10 10 21 31 25 -10
16 Edirnespor 25 7 16 2 22 36 23 -14
17 Eskişehirspor 25 5 13 7 29 46 22 -17
18 Yomraspor 25 4 13 8 19 28 20 -9
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 01/04/2023 Başakşehir FK vs MKE Ankaragücü
 01/04/2023 Trabzonspor vs Kayserispor
 01/04/2023 Galatasaray vs Adana Demirspor
 02/04/2023 Ümraniyespor vs Konyaspor
 02/04/2023 Giresunspor vs Alanyaspor
 02/04/2023 Fenerbahçe vs Beşiktaş
 03/04/2023 İstanbulspor vs Fatih Karagümrük
 07/04/2023 Konyaspor vs Antalyaspor
 08/04/2023 MKE Ankaragücü vs İstanbulspor
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 26/03/2023 Eyüpspor vs Çaykur Rizespor
 28/03/2023 Boluspor vs Samsunspor
 28/03/2023 Altınordu vs Denizlispor
 28/03/2023 Pendikspor vs Keçiörengücü
 29/03/2023 Bandırmaspor vs Bodrumspor
 29/03/2023 Çaykur Rizespor vs Manisa FK
 30/03/2023 Erzurumspor FK vs Altay
 30/03/2023 Sakaryaspor vs Eyüpspor
 01/04/2023 Denizlispor vs Göztepe
 02/04/2023 Keçiörengücü - Göztepe Keçiörengücü ligde evindeki son 9 maçında hiç kaybetmedi  Keçiörengücü yenilmez
 02/04/2023 Samsunspor - Tuzlaspor Samsunspor ligdeki son 18 maçında hiç kaybetmedi  Samsunspor yenilmez
 02/04/2023 Yeni Malatyaspor - Boluspor Yeni Malatyaspor ligdeki son 5 maçını kaybetti  Boluspor kazanır
 02/04/2023 Bodrumspor - Pendikspor Pendikspor ligdeki son 5 maçında hiç kaybetmedi  Pendikspor yenilmez
 02/04/2023 Keçiörengücü - Tuzlaspor Keçiörengücü ligde evindeki son 9 maçında hiç kaybetmedi  Keçiörengücü yenilmez
 02/04/2023 Adanaspor - Boluspor Adanaspor ligde evindeki son 6 maçında hiç kazanamadı  Boluspor yenilmez
 02/04/2023 Yeni Malatyaspor - Altınordu Altınordu ligde deplasmandaki son 8 maçını kaybetti  Yeni Malatyaspor kazanır
 02/04/2023 Yeni Malatyaspor - Altınordu Yeni Malatyaspor ligdeki son 5 maçını kaybetti  Altınordu kazanır
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 29/03/2023 Bucaspor 1928 vs Uşak Spor
 29/03/2023 Etimesgut Belediyespor vs Van Spor FK
 29/03/2023 Karacabey Belediye Spor vs İskenderunspor A.Ş.
 29/03/2023 Kastamonuspor vs Zonguldak Kömürspor
 29/03/2023 Kırşehir Futbol Spor Kulübü vs Fethiyespor
 29/03/2023 Kocaelispor vs 1461 Trabzon FK
 29/03/2023 Sarıyer vs Balıkesirspor
 29/03/2023 Serik Belediyespor vs Pazarspor
 02/04/2023 Van Spor FK vs Kastamonuspor
 02/04/2023 Balıkesirspor vs Bucaspor 1928
 02/04/2023 Diyarbekir Spor - Kocaelispor Diyarbekir Spor ligdeki son 6 maçında hiç kazanamadı  Kocaelispor yenilmez
 02/04/2023 Adıyaman FK - Kocaelispor Adıyaman FK ligdeki son 5 maçını kaybetti  Kocaelispor kazanır
 02/04/2023 Adıyaman FK - Bucaspor 1928 Bucaspor 1928 ligdeki son 5 maçında hiç kaybetmedi  Bucaspor 1928 yenilmez
 02/04/2023 Adıyaman FK - Bucaspor 1928 Adıyaman FK ligdeki son 5 maçını kaybetti  Bucaspor 1928 kazanır
 02/04/2023 Pazarspor - Sarıyer Pazarspor ligdeki son 17 maçında hiç kazanamadı  Sarıyer yenilmez
 02/04/2023 Diyarbekir Spor - Karacabey Belediye Spor Diyarbekir Spor ligdeki son 6 maçında hiç kazanamadı  Karacabey Belediye Spor yenilmez
 02/04/2023 Balıkesirspor - Bucaspor 1928 Balıkesirspor ligdeki son 13 maçında hiç kazanamadı  Bucaspor 1928 yenilmez
 02/04/2023 İskenderunspor A.Ş. - Etimesgut Belediyespor İskenderunspor A.Ş. ligde evindeki son 5 maçında hiç kaybetmedi  İskenderunspor A.Ş. yenilmez
 02/04/2023 Balıkesirspor - Bucaspor 1928 Bucaspor 1928 ligdeki son 5 maçında hiç kaybetmedi  Bucaspor 1928 yenilmez
 02/04/2023 1461 Trabzon FK - Kırşehir Futbol Spor Kulübü 1461 Trabzon FK ligde evindeki son 7 maçında hiç kaybetmedi  1461 Trabzon FK yenilmez
 02/04/2023 Kırklarelispor - Uşak Spor Uşak Spor ligdeki son 5 maçında hiç kazanamadı  Kırklarelispor yenilmez
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 01/04/2023 Çatalcaspor vs Şile Yıldızspor
 01/04/2023 Yeni Mersin İdman Yurdu vs Belediye Derincespor
 01/04/2023 Yomraspor vs Eskişehirspor
 02/04/2023 Ağrı 1970 Spor vs Hacettepe 1945
 02/04/2023 Amasyaspor Futbol Kulübü vs Karaköprü Belediyespor
 02/04/2023 Belediye Kütahyaspor vs Nevşehir Belediyespor
 02/04/2023 Elazığspor vs Edirnespor
 02/04/2023 1954 Kelkit Bld.Spor vs Karşıyaka
 02/04/2023 52 Orduspor FK vs 1922 Konyaspor
 02/04/2023 Belediye Kütahyaspor - Nevşehir Belediyespor Belediye Kütahyaspor ligdeki son 11 maçında hiç kaybetmedi  Belediye Kütahyaspor yenilmez
HABER ARŞİVİ
GAZETEMİZ
Tüm Anketler
Web sitemize nasıl ulaştınız?
ŞANS OYUNLARI
BİZİ TAKİP EDİN
  • YUKARI