Erdal YILDIRIM
  10-07-2022 16:10:00

DERSİM'İN BÜYÜK BİLGESİ: FİRİK DEDE

     

                                                                                                              “Seni sevenlerin can içinde canısın
                                                                                  Aşıklar katredir sen ummanısın
                                                                                  Gönül bir gemidir sen dümenisin  
                                                                                  Yelken açmak ister bu dervişlerin”
                                                                                                                          Virani

Aslen Dersim Ovacık'lı ve Devreş Cemal ocağının bir bireyi, asıl adı Seyfi Firik Dede (1909 - 2007) olan Firik Bava yaşamı boyunca Alevi Kızılbaş geleneğine, yol'una, ritüellere ve öğretisine göre yaşayan ve bu öğretiyi topluma da sözleriyle, şiirleriyle ileten bir bilgedir. O, Alevi Kızılbaş sözlü geleneğinin en önemli temsilcilerinden biridir ve her Kızılbaş gibi devletin, sistemin, egemenler zulüm dünyasındaki acıları tatmış, bu büyük acılarla sayısız kere yüz yüze gelmiştir.

Hem belki de dünyanın en büyük acısını yaşamıştır Firik Dede. Bir gün, oğlu Behzat Firik, abisiyle birlikte evlerinden ‘aranmakta olan teröristlerin yerini göstermeleri” gerekçesiyle alınırlar. Aranan kişilerle ilgili herhangi bir bilgileri olmadığını söyleseler de bir ormanda işkenceye tabi tutulurlar. Behzat Firik abisinin gözleri önünde bir ağaca bağlanır, ağacın etrafında ateşler yakılır ve sonra bizzat “kulaksız yüzbaşı” diye tanınan faşist işkenceci Aytekin İçmez tarafından gözlerine kasatura ile mil çekilerek ve diri diri yakılarak öldürülür. Ve Firik Baba bu acıyı son nefesine kadar asla unutmaz, unutamaz. Oğlunun ölümünden sonra yas tutup sakallarını hiç kesmez. Yaşadığı süre boyunca Firik Dede’nin bir kez bile olsun gülümsemediği bilinir.

Firik Dede ve babası, 1925 yılındaki “Tekke ve Zaviyelerin Kapatılması Kanunu” ile sadece Alevi Dergâhlarının kapatıldığı, Alevi Kızılbaş “Ana”, “Baba”, “Dede” ve “Pir”lerinin üfürükçü, muskacılarla aynıymış gibi kabul edildiği, bu yol önderlerinin yakalanıp gözaltına alındığı, mahkemelerde yargılandığı, Cem törenlerinin yasaklandığı dönemlerde de Cem düzenlediler. Defalarca gözaltına alınırlar. Ama asla kararlılıklarından, yol’dan ödün vermezler.

Firik Baba’yı tanımadığım, görmediğim halde yaşamımda çok ayrı değerli bir yeri vardır. 2004 yılında İstanbul’da düzenlenen bir etkinlikte sunum yaparken, Grup Munzur’un sound check işlemi birkaç dakika süreceğinden ben de Haydar Oğur’un “Dersim Kaç Behzat’ça Yangındır” şiirini okuyarak sunumu sürdürdüm. Şiir Behzat Firik’in nasıl yakılarak öldürüldüğünü anlatıyordu. Hüzünlü ve acı yüklüydü. Binlerce kişinin doldurduğu salondan 15-20 kişi şiiri dinleyip bitmesini beklemek yerine, saygısızca Grup Munzur’un bir an önce sahneye çıkması için ıslık çalmaya başladı. Israrlı ıslıklar ve alkışlar devam edince de, şiiri okumayı bırakıp bu düşüncesiz kişilere gerekli tepkiyi verdim ve şiiri sonuna kadar okuyup bitirdim.

Evet, şairin dediği gibi “her ölüm erken ölümdü”, ama abisinin gözlerinin önünde ağaca bağlandıktan sonra yakılarak katledilen Behzat Firik’in katledilmesi bambaşka bir ölümdü.

Evet, “her ölüm kalleşçeydi”, ama Behzat’ı öldürenler tarifsiz kalleştiler. Onların kalleşliklerinin tarifi yoktu, olamazdı.

İşte böylesine bir acıyı anlatan şiiri dinleme sabrını göstermeyenlere asla toleranslı davranmam söz konusu olamazdı. Umarım o ıslıkları çalanlar daha sonra yaptıklarından utanmışlardır.. Zira Tanrılar, Tanrıçalar bile Behzat Firik’in ölüm şeklinden utanmıştır. Ve Firik Bava oğlunu yitirdikten sonra konuşmayarak, susarak en büyük direniş derslerinden birisini vermiştir.

Firik Dede salt bir Alevi Kızılbaş halk bilgesi, dedesi değildir. O aynı zamanda 106 yıllık ömrü boyunca gördüğü, yaşadığı sevinçlerin, direnişlerin ve acıların da tarihi şahididir. Dersim tarihinin belleğidir. O, Dersim soykırımını yaşayan ve bunu sonraki kuşaklara da aktarandır. O’nun söylediği her söz, hayata bakışı bile birçok derslerle doludur. Bunu kendisiyle ilgili yapılan belgesel filmde görüp, kendisiyle sohbet eden ve tanıyanlardan dinleyince daha iyi anlıyoruz. Firik Dede için “İnsan-ı Kamil” adında bir belgesele imza atan yönetmen Buket Aydın, Firik dedeyi anlatırken “Bir kat yatak, bir kuzine, bir saz ve dört duvar” tanımını yapar. Bu tanımla,  hem yaşamının, hem yaşamını sürdürdüğü mekanın dünya mallarından nasıl arınmış bir yaşam sürdürmüş olduğunu anlıyoruz.

Firik Dede’nin oğlu Behzat Firik’in katledildiği günkü haykırış ve çığlıkları 1938 Dersim soykırımındaki acının çığlıklarıyla birleşir.  O acılarla özdeşleşir, içine kapanır ve o günden sonra Firik Dede hep susar.

Firik Dede, geride sadece acılarını, suskunluğunu bırakıp gitmedi. O giderken tüm bilgeliğini, ezgi ve deyişlerini bıraktı. “Değerlerinizi samancılara, tenekecilere satmayın, sarraflara satın” sözleriyle de Alevi - Kızılbaş yol ve öğretisini sözde değil, gerçek anlamda içselleştirmemizi öğütleyip gitti.

10 Temmuz 2007 tarihinde Hak’ka uğurladığımız ve koskoca, görkemli, aynı zamanda hüznün, acının, direnişin hiç eksilmediği bir tarihin tanığı, önemli bir yol önderi bu büyük bilgenin ve insan-ı kamil sayılan Firik Dedenin anısı önünde saygıyla eğiliyorum.

Erdal YILDIRIM

10 Temmuz 2014

  Bu yazı 2773 defa okunmuştur.
  FACEBOOK YORUM
Yorum
  YAZARIN DİĞER YAZILARI
PUAN DURUMU
Takım O G M B A Y P AV
1 Fenerbahçe 5 5 0 0 9 3 15 +6
2 Galatasaray 5 4 0 1 11 3 13 +8
3 Çaykur Rizespor 6 3 1 2 8 6 11 +2
4 Beşiktaş 5 3 1 1 6 5 10 +1
5 Trabzonspor 5 3 2 0 11 6 9 +5
6 Kayserispor 6 2 1 3 7 5 9 +2
7 Konyaspor 6 2 1 3 7 5 9 +2
8 Kasımpaşa 6 2 1 3 10 12 9 -2
9 Adana Demirspor 5 2 1 2 10 7 8 +3
10 Hatayspor 5 1 0 4 8 4 7 +4
11 Alanyaspor 6 1 1 4 6 5 7 +1
12 MKE Ankaragücü 6 1 2 3 8 8 6 0
13 Antalyaspor 6 1 2 3 7 7 6 0
14 Fatih Karagümrük 6 1 2 3 4 4 6 0
15 Sivasspor 6 1 2 3 7 9 6 -2
16 Pendikspor 6 0 2 4 5 12 4 -7
17 Başakşehir FK 5 1 4 0 3 7 3 -4
18 Gaziantep FK 6 1 5 0 4 12 3 -8
19 İstanbulspor 4 0 2 2 2 6 2 -4
20 Samsunspor 5 0 4 1 4 11 1 -7
Takım O G M B A Y P AV
1 Eyüpspor 6 6 0 0 16 2 18 +14
2 Bandırmaspor 6 3 0 3 10 4 12 +6
3 Çorum FK 6 4 2 0 9 4 12 +5
4 Kocaelispor 6 4 2 0 9 7 12 +2
5 Manisa FK 6 3 1 2 8 2 11 +6
6 Keçiörengücü 6 3 1 2 6 2 11 +4
7 Bodrumspor 5 3 1 1 7 1 10 +6
8 Gençlerbirliği 6 3 2 1 6 8 10 -2
9 Göztepe 6 2 2 2 4 4 8 0
10 Şanlıurfaspor 6 2 2 2 5 7 8 -2
11 Erzurumspor FK 6 1 2 3 6 4 6 +2
12 Adanaspor 6 2 4 0 5 7 6 -2
13 Boluspor 6 1 2 3 4 6 6 -2
14 Sakaryaspor 6 1 3 2 3 7 5 -4
15 Giresunspor 6 1 4 1 4 8 4 -4
16 Altay 5 1 4 0 4 10 3 -6
17 Tuzlaspor 6 1 5 0 3 16 3 -13
18 Ümraniyespor 6 0 4 2 2 12 2 -10
Takım O G M B A Y P AV
1 Van Spor FK 5 5 0 0 9 2 15 +7
2 Esenler Erokspor 4 4 0 0 9 1 12 +8
3 Nazilli Belediyespor 5 4 1 0 8 6 12 +2
4 Diyarbekir Spor 5 3 0 2 6 2 11 +4
5 Ankaraspor 5 3 1 1 7 3 10 +4
6 Yeni Mersin İdman Yurdu 5 2 0 3 6 3 9 +3
7 Ankara Demirspor 5 3 2 0 7 8 9 -1
8 Bucaspor 1928 5 2 1 2 6 4 8 +2
9 1461 Trabzon FK 4 2 1 1 5 1 7 +4
10 Bursaspor 5 1 2 2 4 5 5 -1
11 Hes İlaç Afyonspor 5 1 2 2 4 7 5 -3
12 Karacabey Belediye Spor 5 1 3 1 3 4 4 -1
13 Adıyaman FK 5 1 3 1 3 6 4 -3
14 Serik Belediyespor 5 1 3 1 1 4 4 -3
15 Beyoğlu Yeniçarşıspor 4 1 3 0 3 5 3 -2
16 Zonguldak Kömürspor 4 0 2 2 1 4 2 -3
17 Kırşehir Futbol SK 5 0 3 2 4 10 2 -6
18 Altınordu 4 0 3 1 5 8 1 -3
19 Kırklarelispor 5 0 4 1 2 10 1 -8
Takım O G M B A Y P AV
1 K.Çekmece Sinopspor 3 2 0 1 6 2 7 +4
2 Aliağa Futbol A.Ş. 3 2 0 1 4 1 7 +3
3 52 Orduspor FK 3 1 0 2 4 1 5 +3
4 Ayvalıkgücü Belediyespor 3 1 0 2 4 3 5 +1
5 Mardin 1969 Spor 3 1 1 1 5 3 4 +2
6 Kepezspor FAŞ 2 1 0 1 3 1 4 +2
7 Artvin Hopaspor 2 1 0 1 2 1 4 +1
8 Karabük İdmanyurdu Spor 3 1 1 1 4 5 4 -1
9 İnegöl Kafkas GK 3 1 1 1 3 4 4 -1
10 Talasgücü Belediyespor 3 1 2 0 5 5 3 0
11 Kırıkkalegücü FK 2 1 1 0 2 3 3 -1
12 Tarsus İdman Yurdu 3 1 2 0 4 9 3 -5
13 Edirnespor 3 0 2 1 2 4 1 -2
14 Malatya Arguvanspor 3 0 2 1 0 2 1 -2
15 Gümüşhanespor 3 0 2 1 2 6 1 -4
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 25/09/2023 Hatayspor vs Trabzonspor
 26/09/2023 İstanbulspor vs Galatasaray
 27/09/2023 Adana Demirspor vs Beşiktaş
 28/09/2023 Fenerbahçe vs Başakşehir FK
 29/09/2023 Samsunspor vs Gaziantep FK
 30/09/2023 Sivasspor vs Hatayspor
 30/09/2023 İstanbulspor vs Antalyaspor
 30/09/2023 Trabzonspor vs Pendikspor
 30/09/2023 Galatasaray vs MKE Ankaragücü
 01/10/2023 Fatih Karagümrük vs Kasımpaşa
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 25/09/2023 Altay vs Bodrumspor
 29/09/2023 Ümraniyespor vs Bandırmaspor
 30/09/2023 Tuzlaspor vs Şanlıurfaspor
 30/09/2023 Giresunspor vs Altay
 30/09/2023 Gençlerbirliği vs Manisa FK
 01/10/2023 Bodrumspor vs Çorum FK
 01/10/2023 Erzurumspor FK vs Boluspor
 01/10/2023 Kocaelispor vs Keçiörengücü
 01/10/2023 Sakaryaspor vs Eyüpspor
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 01/10/2023 Diyarbekir Spor vs 1461 Trabzon FK
 01/10/2023 Van Spor FK vs Zonguldak Kömürspor
 01/10/2023 Ankaraspor vs Serik Belediyespor
 01/10/2023 Altınordu vs Bucaspor 1928
 01/10/2023 Beyoğlu Yeniçarşıspor vs Bursaspor
 01/10/2023 Nazilli Belediyespor vs Adıyaman FK
 01/10/2023 Hes İlaç Afyonspor vs Esenler Erokspor
 01/10/2023 Karacabey Belediye Spor vs Kırşehir Futbol SK
 01/10/2023 Yeni Mersin İdman Yurdu vs Kırklarelispor
Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
 01/10/2023 K.Çekmece Sinopspor vs Mardin 1969 Spor
 01/10/2023 Artvin Hopaspor vs Tarsus İdman Yurdu
 01/10/2023 Talasgücü Belediyespor vs Gümüşhanespor
 01/10/2023 Edirnespor vs Kepezspor FAŞ
 01/10/2023 İnegöl Kafkas GK vs Kırıkkalegücü FK
 01/10/2023 Karabük İdmanyurdu Spor vs Aliağa Futbol A.Ş.
 01/10/2023 52 Orduspor FK vs Ayvalıkgücü Belediyespor
HABER ARŞİVİ
GAZETEMİZ
Tüm Anketler
Web sitemize nasıl ulaştınız?
ŞANS OYUNLARI
BİZİ TAKİP EDİN
  • YUKARI