Dinlerin peygamberleri vardı. Tanrıdan ya doğrudan ya da melekler aracılığıyla aldıkları vahiyleri yani Tanrı buyruklarını insanlara iletmek üzere görevlendirilmişlerdi. Görünürde ne tanrı vardı ne de melek! Peygamberler Tanrıyla iletişim halinde olduklarını öne sürdüler. Ona "iman edenler"de hiç düşünmeksizin, sorgulamaksızın bu haberin/vahinin doğru/gerçek olduğuna inandılar. Böyle bir şey olabilir mi sorusunun olduğu yerde dinden sözetmek mümkün olmazdı;

Tanrı, vahiy, peygamber, iman zinciri... Din bu şekilde inşa edildi, en azından tek tanrılı dinler...

Alevilik için böyle bir inşa modeli hiçbir zaman sözkonusu olmadı. Ne peygamber, ne vahiy ne kitap ne de ayet...

Peki Alevi yolu nasıl inşa edildi?

Ne yazık ki şimdilik bunun bilgisine yeterince sahip değiliz. Ama yolun zaman içinde nasıl taşındığının ve yürüdüğünün bilgisine elbette sahibiz: Cevap: Yol hak aşıklarının kelamlarıyla yürüdü... Kimi yörelerde bunlara ayet denildiği bile oldu.

Hak Aşıkları kuşkusuz kendi kafalarından uydurmadılar yolun temel ilkelerini, argümanlarını. Varolan/yaşanan malzemeyi alıp bir usta/sanatçı olarak işediler. Aynı Platon'un ustası Demiurgos gibi. Haliyle her bir deyiş aşığın kendi rengini kattığı bir yorumdu. Zamanının, coğrafyasının, insan varlığının ruhunu yansıtan insan elinden çıkmış, insan üretimi sözlerdi.

O hak aşığından sonra gelen aşık da aynı malzemeyi kullanarak deyişler inşaa etti kendince. Yani sözün üstüne söz söylendi. Ondan sonra gelen de benzerini yaptı. Bu böyle devam edip geldi.

Bu anlamı ile yolun inşaacıları yarattıkları birikimle hak aşıkları oldu.

Fakat bu kelamlar vahiy ürünü değildi, insan yaratımıydı yani sorgulanabilir, değiştirilebilir, eleştirilebilir, red edilebilir nitelikteydi.

Zamanının bilgi-duygu birikiminin ürünüydü ve zamanla "eskimesi" hayatın gereğiydi, kaçınılmazdı.

O ozan böyle söylemiş, bu aşık böyle söylemiş. Tamam güzel ama söylenenler kendi zamanının gerçekleriydi, yani tüm zamanlarda geçerli olacak Tanrı sözleri değildi.

Hak aşıklarının kelamından zamanının ruhunu okuyabiliriz ama bugünün dünyasını değil.

Yani Deyişlerden günümüz Aleviliğinin sorunlarına/ihtiyaçlarına cevap beklemek saflık olur.

Yeni bakışlar yeni arayışlar yeni çözümler düşünmezsek/üretmezsek bizim de başka bir dogmatizme tutsak düşmemiz kaçınılmaz olur.

Ali Yıldırım