YOL NASIL OLUŞTU?

  15-09-2020 19:42:00

Ocak, Göbeklitepe'den önce yerleşik hayata geçmeyi başaran klan topluluklarına verilen addır. Su ve av bölgelerine yakın bu insanlar köy benzeri (MÖ. 14 000-10 000) ilk yerleşkeleri oluşturmuşlardır. 

Göbeklitepe’de avcılık yaparak yaşayan klan liderleri hayvanlara hükmetmesini bilen, doğayla mücadelede diğerlerine göre özel yetenekleri olan bilge insanlardı.

Sonra klanlar, lider ve totemlerini kutsayarak Göbeklitepe'deki yerlerini aldılar. 40-50 kişilik gruplar halinde yaşayan bu topluluklarda ateş hayati derecede önemliydi. Ateşi yakmak zor ve zahmetli olduğundan sık sık yenilenmesi gerekirdi. Ocak sahibi olmak, ateş sahibi olmak demekti. Ateşi yakan ve koruyan aile (pir-ana) ocağı temsil yetkisine de sahipti.

O günün temel sorunu; ateş sahibi olmak, hayvanlara hükmetmek (Avlamak, onlardan korunmak, evcilleştirmek) ve yabani bitkileri tanımaktı. Klanlar (ocaklar) bu yetilere haiz, tecrübeli, yaşlı proto pirlerden (dedelerden) oluşurdu.

Göbeklitepe'nin hiyerarşisi doğayla mücadele içinde oluşmuş gönüllü bir oluşumdu. Zamanla Ocaklar, totemleri etrafında bir hukuk, bir ahlak, bir kültür geliştirdiler. Klanın karekteri; inancı, yaşam biçimi ve alışkanlığı totemine de yansırdı. Yılan, aslan, akrep, turna, tilki, öküz, domuz, kurt, çakal vs.

Dil, 100, bilemedim 200 kelimeyi geçmezdi. Ariyan dil grubunu ( Hint Avrupa dil grubunu) oluşturan ortak kelime ve köklerin burada oluştuğunu, buradan Mezopotamya’ya, İran’a, Hindistan’a ve Batı’ya yayıldığını düşünüyoruz. İlk giyinme Postlu/Kürklü örtünme, yaz-bahar aylarında cinsel uzuvları örtmekle sınırlıydı. O  dönem ve sonraki binlerce yıl içinde çıplaklık hiç de yadırganmadı. (Göbeklitepede doğum yapan kadın figürü, Urfa Balıklı Göl'ün çıplak heykeli ve Sümerlerin bağlama çalan çıplak dedesi, Zigguratlarda ibadet maksadıyla yapılan cinsel hizmetler, çıplaklığın ve cinselliğin hiç de ayıp olmadığını kanıtlar bize.) 

İlk liderler, garip sesler çıkaran, ateşle tanışık, üfürükçü, büyücü, bilge tiplerdi. Göbeklitepe'nin aslanı, turnası, öküzü ve diğer hayvanları, Nevaliçori'nin yılanlı insan başı, Ay ve Güneşe tapan değişik yapıdaki klanlara işaret eder.

Göbeklitepe’nin açılan bölümleri, yabani arpadan biranın yapıldığı Cilalı Taş devrinin son aşamasına tekabül eder.

Ateş yakma, kurban kesme, kanla mabedi sulama, dans etme, bira içme ve biranın iksiriyle kendinden geçme, embriyon aşamasındaki cemlere işaret eder.

Ay ve Güneşi (eril ile dişili) simgeleyen iki büyük taş ile, klan liderlerinden oluşan 12 dikili taş, cem halindeki bir topluluğu resmeder.

Göbeklitepe'deki bilinç henüz birey olmayı becerememiştir. Bireyin kendi başına bir önemi yoktur. Kendine değil, klanına, liderine ve tanrılarına aittir. O koşulların düşünme tarzı tamı tamına böyleydi. Klandan kopmak; karanlıkta kalmak, aç kalmak, kurda kuşa yem olmak demekti. Bireyin yeteneği, bilinci, araçları, hayatına yön veren doğa ile baş edecek güçte değildi. Birey, üyesi olduğu topluluğun aklını ve iradesini aşacak güçte değildi.

Komün bir tercih değil, nesnel koşulların insana dayattığı bir sonuçtu. Cinselliğin de böyle algılanması gerekir. Kadın henüz kimsenin malı değildir. "Eline, Diline, Beline" düsturu sınıflı toplumun oluştuğu ileriki bir döneme aittir. Kadını gözeten çok güçlü bir hukuk vardı; kadın istediği ile olur istemediğiyle olmazdı. Çocukların babaları bilinmezdi. Anneleri bilinirdi. Çocuklar anne üzerinden komüne aitti. Pek çok mabedde cinsel objelerin öne çıkıyor olması tesadüfi değildir.

O halde Göbeklitepe çok yönlü bir faaliyetin merkeziydi: 

1. Doğanın uyanışıyla 21 Mart veya 8 Nisanda yılda bir kere toplanılan bir yerdi. (8 Nisan Göbeklitepe halklarından Ezidilerin yıl başıdır da...)

2.  Göbeklitepe klanların takas merkeziydi. (bilgi, ürün, silah, alet, elbise vs)

3. Göbeklitepe kurban adama/tapınma, yeme içme, eğlenme, ve dans etme (kabaca ilk cem) yeriydi.

4. Göbeklitepe yeniden dirilmenin, çiftleşmenin, üremenin ve çoğalmanın ibadete dönüştüğü yerdi. Çiftleşme kutsal olduklarına inanılan klan (liderleriyle) yapılırdı. Göbeklitepenin doğum yapan kadın heykeli ve daha sonra oranın ziyaret olarak kutsanması bu amaca yöneliktir.

5. Göbeklitepe klanların buluşma, dayanışma ve kardeşleşme (müsavipleşme) yeriydi.  

Göbeklitepede, Ayın, Güneşin, değişik doğa güçlerinin, ocak ve ocak liderlerinin tanrı gibi algılandığı yerdi. Çünkü doğanın gücü karşısında birey hükümsüzdü; komünden (klandan) atılmanın karşılığı ölümdü. Görgü cemlerimizdeki düşkünlüğün kökeni oraya dayanır.

Toparlarsak;

-Bizdeki kurban kültünün temeli Göbeklitepe'ye dayanır. 

-Cemlerimizdeki dolu kültü Göbeklitepeye dayanır. Çünkü o gününün insanı, biranın o mest eden iksirinden tanrısal bir güç arardı.

-Semah ileride maddenin ve evrenin kendi içindeki devinimi olarak formüle edilse de, turna flörtünün taklitinden başka bir şey değildir.

https://www.facebook.com/dundarkoyu/videos/626899657411389/

-Göbeklitepe'de yapılan; kadın ile erkeğin flörtü, kadın ve erkeğin tanrı ile flörtü ve bu fölörtün kurban, içki ve dansla kutsanmasından başka bir şey değildir. 

-Turnaların zerafetine eşlik eden o sihirli, ahenkli, dokunaklı ses (avaz) ise, zamanla Alevilerin temel enstrümanına dönüşecektir. Bağlama ve müzik (deyiş) böyle oluşmuş böyle gelişmiştir.

-Ay ve Güneşi temsil yetkisine sahip en saygın ocağın önde gelen bilge ikilisi (Pir- Ana), zamanla Mürşit makamına dönüşür. 

-Diğer ocakların en ileri unsurları ise mürşit ile eşgüdüm içinde olan pirlere dönüşürler. 

-Ocaklar, Muhammed-Ali'den beri süregelen “asil kana” değil, Işığa (Ay ve Güneşe) tapan 12 Ocağa dayanırdı.

-12 Hizmet, Göbeklitepe’nin klanları arasındaki iş bölümü ve müsavipleşmedir. 12 Hizmet ve Müsavipleşme kişiler düzeyine indirgenmiştir. Bunun için tarımın keşfine (artı ürüne, bireye, ailenin keşfine) yani birkaç bin yıllık zamana ihtiyaç vardı.

-Cem Erkanı, Göbeklitepe’deki proto cemin (toplu ayinin) daha da geliştirilip zamanla evlere taşınmasından başka bir şey değildir. 

-"Ocak, Mürşit, Pir, Talip" eksenli görev bölüşümü, Göbeklitepede kabaca oluşan, ancak ileriki aşamalarda somutlaşarak bilince çıkarılan sosyal örgütlenmenin ta kendisidir.

-Alevilerdeki iç hiyerarşi üstün bir aklın icadı değildir; hayat içinde, doğayla mücadele içinde, denene sınana, ihtiyaçlar dahilinde oluşmuş bir gereklilikti.

-Göbeklitepeden sonraki birkaç bin yıl içinde, evcilleştirme ve tarımın keşfiyle yoğun bir üretim faaliyeti başladı. Klanlar zamanla kabilelere dönüştüler. Yanı sıra, mesleki gruplar, takas merkezleri ve artı ürün oluştu. 

-MÖ. 8000-7000'lerde nüfus 12 klandan 40 kabileye çıktı. Bunlardan hayvansal ve tarımsal faaliyetin dışında kalanlar, elit denen avcı-toplayıcı, silahlı kabilelerdi. Yer yer avcılık yapmış olsalar da asıl geçimlerini üretici kabilelerden aldıkları artı ürünle sağladılar.

-Yeni durum, anlaşmazlığa, belirsizliğe ve kabile liderlerinin "Kırklar Meclisi” ismiyle toplanmasına yol açtı. Hatta erki elinde bulunduran kabilenin zor kullanarak bu birliği sağladığını düşünüyoruz. Ailenin ortaya çıkışıyla Göbeklitepe’deki törensel-sembolik çiftleşmenin son bulduğunu ve toprağa gömüldüğünü varsayıyoruz. Enok’un (Hanok’un) kitabında geçen “Düşmüş Melekler Hihayesi” bu konu ile ilişki olmalı. Göbeklitepe yöre halkının ağzından ‘Gire Mıraza’ (Dilek Tepesi) veya “Xerawreşk” (Kara Harabe) olarak bilinir.   

-Muhtemelen Kırklar Meclisi, Karaca Dağın eteğinde (Aden Bahçeleri denen yerde) yapılmıştır. Söz konusu yer, şifalı su anlamına gelen Nevaliçori olabilir.  Üzüm orada ezilmiş, şarap orada içilmiş, 68 tür buğday orada bitmiş, “Kırklar Semahı” orada tutulmuş, "Birimiz Hepimiz Hepimiz Birimiz" diyen ilk Alevi manifestosu (konfederalizmi) orada yapılmıştır.

https://youtu.be/xrkBuEExRNI

-Zaten ileriki süreç, ayrışma, göçme ve devletleşme sürecidir. Erki elinde bulunduran, “Güneş-Aslan, Erkek” kültünü öne çıkaran avcı, ataerkil, elit kabileler ile hayvan ve tarım üretimine dayanan, “Ay, Öküz ve Kadını” öne çıkaran, eşitlikçi, barışçı kabileler olarak ayrıştılar. Orta ve Batı Andolu’ya göçenler bu gruba dahildir. Zagroslara,  Mezopotamya’ya ve Ortadoğuya yayılanlar bu gruba girer.  İlk kasaba ve kentler bu döneme denk gelir. (MÖ. 7 000- 6 000- 5 000)

-Kırklar Meclisi; 12 Ocağı, 12 Hizmeti, “Mürşit-Pir-Talip” ilişkisini korumuş, geliştirmiş ve sözlü bir manifestoya dökmüştür. Böylece son buzul çağından beri oluşan ekonomik, teknik, sosyal, kültürel birikim kaba hatlarıyla da olsa bilinçli ritüel ve örgütlülüğe dönüşmüştür.

Sonuç olarak, yolumuzu oluşturan ana ritüllerin Göbeklitepe ve öncesinde başladığını ve giderek zenginleştiğini söyleyebiliriz.

Toparlarsak, yolumuz bir kerede değil, 14 bin yıllık bir zaman dilimi içinde oluşmuştur. 

Aşk ile...

Ali Rıza Aksın

  Bu yazı 5908 defa okunmuştur.

  YORUMLAR 0 Yorum YORUM YAP

Bu Yazı'ya ilk yorum yapan siz olun.

  FACEBOOK YORUM

Yorum

  YAZARIN DİĞER YAZILARI

  BİZİ TAKİP EDİN

  • ÇOK OKUNANLAR

      SON YORUMLAR

    PUAN DURUMU

    Takım O G M B A Y P AV
    1 Galatasaray 36 30 1 5 91 31 95 +60
    2 Fenerbahçe 36 26 4 6 90 39 84 +51
    3 Samsunspor 36 19 10 7 55 41 64 +14
    4 Beşiktaş 36 17 8 11 59 36 62 +23
    5 Başakşehir FK 36 16 14 6 60 56 54 +4
    6 Eyüpspor 36 15 13 8 52 47 53 +5
    7 Trabzonspor 36 13 11 12 58 45 51 +13
    8 Göztepe 36 13 12 11 59 50 50 +9
    9 Çaykur Rizespor 36 15 17 4 52 58 49 -6
    10 Kasımpaşa 36 11 11 14 62 63 47 -1
    11 Konyaspor 36 13 16 7 45 50 46 -5
    12 Alanyaspor 36 12 15 9 43 50 45 -7
    13 Kayserispor 36 11 13 12 45 57 45 -12
    14 Gaziantep FK 36 12 15 9 45 50 45 -5
    15 Antalyaspor 36 12 16 8 37 62 44 -25
    16 Bodrum FK 36 9 17 10 26 43 37 -17
    17 Sivasspor 36 9 19 8 44 60 35 -16
    18 Hatayspor 36 6 22 8 47 74 26 -27
    19 Adana Demirspor 36 3 28 5 34 92 2 -58
    Takım O G M B A Y P AV
    1 Kocaelispor 38 21 8 9 68 41 72 +27
    2 Gençlerbirliği 38 19 8 11 57 34 68 +23
    3 Fatih Karagümrük 38 19 10 9 55 36 66 +19
    4 İstanbulspor 38 20 14 4 67 38 64 +29
    5 Bandırmaspor 38 17 8 13 52 45 64 +7
    6 Erzurumspor FK 38 19 12 7 53 31 64 +22
    7 Boluspor 38 17 11 10 66 40 61 +26
    8 Iğdır FK 38 16 12 10 57 33 58 +24
    9 Amed SK 38 14 9 15 43 35 57 +8
    10 Çorum FK 38 14 12 12 49 45 54 +4
    11 Ümraniyespor 38 14 13 11 48 42 53 +6
    12 Esenler Erokspor 38 13 12 13 53 50 52 +3
    13 Sakaryaspor 38 13 13 12 48 54 51 -6
    14 Keçiörengücü 38 14 15 9 60 53 51 +7
    15 Manisa FK 38 14 18 6 50 52 48 -2
    16 Pendikspor 38 13 16 9 45 51 48 -6
    17 MKE Ankaragücü 38 14 18 6 49 48 48 +1
    18 Şanlıurfaspor 38 11 20 7 45 55 40 -10
    19 Adanaspor 38 7 22 9 32 75 30 -43
    20 Yeni Malatyaspor 38 0 38 0 14 153 21 -139
    Takım O G M B A Y P AV
    1 Sarıyer 34 25 2 7 80 22 82 +58
    2 Batman Petrolspor 34 26 6 2 64 24 80 +40
    3 GMG Kastamonuspor 34 19 3 12 57 29 69 +28
    4 Adana 01 Futbol Kulübü 34 19 7 8 62 30 65 +32
    5 Altınordu 34 16 7 11 57 35 59 +22
    6 Beykoz Anadolu 34 15 11 8 47 46 53 +1
    7 İskenderunspor A.Ş. 34 13 10 11 49 38 50 +11
    8 1461 Trabzon FK 34 13 13 8 44 37 47 +7
    9 Fethiyespor 34 11 13 10 32 40 43 -8
    10 24Erzincanspor 34 10 13 11 45 52 41 -7
    11 Kırklarelispor 34 10 14 10 42 44 40 -2
    12 Sincan Belediye Ankaraspor 34 10 15 9 44 40 39 +4
    13 İnegölspor 34 10 13 11 42 51 38 -9
    14 Kepezspor FAŞ 34 9 16 9 37 46 36 -9
    15 Isparta 32 Spor 34 7 15 12 33 51 33 -18
    16 Karaköprü Belediyespor 34 7 19 8 39 52 29 -13
    17 Altay 34 10 20 4 33 64 25 -31
    18 Hes İlaç Afyonspor 34 0 33 1 6 112 5 -106
    Takım O G M B A Y P AV
    1 Bursaspor 30 21 2 7 64 17 70 +47
    2 Karşıyaka 30 18 6 6 56 28 60 +28
    3 Muş Spor Kulübü 30 16 4 10 48 24 58 +24
    4 Belediye Kütahyaspor 30 17 6 7 57 37 58 +20
    5 Düzcespor 30 16 6 8 40 27 56 +13
    6 Silifke Belediye Spor 30 14 9 7 51 36 49 +15
    7 Anadolu Üniversitesi 30 13 9 8 39 32 47 +7
    8 Artvin Hopaspor 30 10 11 9 26 30 39 -4
    9 Tokat Bld Plevnespor 30 7 13 10 27 32 31 -5
    10 Kahramanmaraşspor 30 8 16 6 28 39 30 -11
    11 Bulvarspor 30 7 14 9 35 58 30 -23
    12 Kırşehir Futbol SK 30 7 15 8 26 48 29 -22
    13 Bornova 1877 30 6 14 10 36 53 28 -17
    14 23 Elazığ Futbol Kulübü 30 5 14 11 18 31 26 -13
    15 Kuşadasıspor 30 7 20 3 25 51 24 -26
    16 Ergene Velimeşe 30 6 19 5 17 50 23 -33
    Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
     08/08/2025 Gaziantep FK vs Galatasaray
     09/08/2025 Samsunspor vs Gençlerbirliği
     09/08/2025 Antalyaspor vs Kasımpaşa
     09/08/2025 Fenerbahçe vs Alanyaspor
     10/08/2025 Çaykur Rizespor vs Göztepe
     10/08/2025 Eyüpspor vs Konyaspor
     10/08/2025 Fatih Karagümrük vs Başakşehir FK
     10/08/2025 Kayserispor vs Beşiktaş
     11/08/2025 Trabzonspor vs Kocaelispor
    Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
     10/08/2025 Bandırmaspor vs Sakaryaspor
     10/08/2025 Bodrum FK vs Pendikspor
     10/08/2025 Boluspor vs Van Spor FK
     10/08/2025 Çorum FK vs Amed SK
     10/08/2025 Erzurumspor FK vs Sivasspor
     10/08/2025 Esenler Erokspor vs Adana Demirspor
     10/08/2025 Hatayspor vs Keçiörengücü
     10/08/2025 Iğdır FK vs Sarıyer
     10/08/2025 İstanbulspor vs Serik Belediyespor
     10/08/2025 Ümraniyespor vs Manisa FK
    Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
     24/08/2025 Altınordu vs Erbaaspor
     24/08/2025 Batman Petrolspor vs İnegölspor
     24/08/2025 Beyoğlu Yeniçarşıspor vs İskenderunspor A.Ş.
     24/08/2025 Elazığspor vs Adana 01 Futbol Kulübü
     24/08/2025 GMG Kastamonuspor vs Sincan Belediye Ankaraspor
     24/08/2025 Karacabey Belediye Spor vs Kepezspor FAŞ
     24/08/2025 Karaman Futbol Kulübü vs Bucaspor 1928
     24/08/2025 MKE Ankaragücü vs 24Erzincanspor
     24/08/2025 Şanlıurfaspor vs Beykoz Anadolu
    Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
     07/09/2025 Beykoz İshaklıspor vs Yeşil Yalova FK
     07/09/2025 Çorluspor 1947 vs Bulvarspor
     07/09/2025 Etimesgut Spor vs Silivrispor
     07/09/2025 Galata vs Edirnespor
     07/09/2025 İnegöl Kafkas GK vs Çankaya SK
     07/09/2025 İnkılap FSK vs K.Çekmece Sinopspor
     07/09/2025 Polatlı 1926 Spor vs Bursa Nilüfer FK
     07/09/2025 1923 M.K.Paşaspor vs Fethiye İdman Yurdu