EZİDİLİK VE ALEVİLİK (1)

  29-09-2020 10:46:00

“Başlangıçta Tanrı Azda (Güneş), kendi ateşinden Melek Tavus’u (Azazil’i) yarattı ve ona Evren’i ve insanı yaratma görevini verdi.”

Kimdir Tanrı Azda?

Göbeklitepe’nin ikiz tanrılarından Güneştir. Kelime anlamı “Beni Yaradan”dır. Ya da “Kendini Yaratan” anlamında “Xweda” dır.

Kimdir Melek Tavus (Azazil)?

Sümer tabletlerinin ve Semavi dinlerin Şeytan-İblis diye nitelendirdikleri baş melektir. Ancak Ezidiler kötü manada kullanılan böylesi sıfatlardan hoşlanmazlar. Onlara göre Melek Tavus (Şeytan) tanrıya karşı çıkarak insana biat etmemekte haklıydı, çünkü insan günahkardır.

Suçu neydi Melek Tavus'un?

Birincisi, yılanı kullanarak Aden Bahçelerinde yaşayan Adem ile Hava'yı buğday (semavi dinlerde elma.) yemeye ikna etmesi, ikincisi, Azda’nın emriyle bizzat kendisinin yarattığı Adem’le Hava'ya itiat etmeyi reddetmiş olmasıdır. 

Peki Aden Bahçeleri nedir?

“Asur tabletlerinde Beth Eden adlı bir medeniyetten bahsedilir. Yeri Göbekli Tepe’nin bulunduğu yer olarak tarif edilir. Tevratta bahçenin Suriye’nin kuzeyinde olduğu belirtilir. Eden kelimesi Sümerce ova anlamına gelir. Göbeklitepe ise Harran Ovası’ndadır.

Kimdir Ezidiler, Nereden Çıktılar, Nereye Dağıldılar?

Ezidiler, her sabah yüzlerini güneşe dönerek, “Ya kudret sahibi, bütün dünya halklarını kötülüklerden ve belalardan koru, bizi de ihmal etme,” diyerek dua eden bir halktır. Kudret sahibi dedikleri en büyük tanrıları Güneştir (Azda’dır). Güneşin emriyle kainatı ve insanı yaratan Melek Tavus’tur. Semavi deyişle Şeytandır.

Totemleri nedir?

Güneştir, Yılandır, Kuştur. 

Doğdukları yer?

Urfa/Harran'dır.

Yaşadıkları yer?

Üç dağın etrafıdır. Biri, Urfa, Diyarbakır ve Mardin’e dek uzanan Karacadağ, diğeri Suriye’nin kuzeydoğusundaki (Hasekinin yakınındaki) Abdülaziz Dağı, sonuncusu ise Irak’ın kuzeyindeki Sincar (Şengal) dağıdır.

Ama tarihte esas olarak Asurluların bir parçası olan Irak'ın Ninova bölgesinde yaşamışlardır. (İŞİD”in harap ettiği antik kent.)

Günümüzde Irak Federal Kürdistan Bölgesi, Türkiye, Suriye, Ermenistan, Gürcistan, Avrupa ülkeleri ve Rusya’nın sınırları dahilinde yaşarlar. 750 bin ile 1 milyon arası bir nüfusa sahip oldukları sanılmaktadır. 

Dil: Kürtçedir.

Ezidiler inançları yüzünde, Müslümanlar, Hristiyanlar ve aynı dili konuştukları Kürtlerden dahi baskı görmüşlerdir. Son İŞİD saldırısı katliama maruz kaldıkları 76. Fermandır.

Dua dili: Kürtçedir, ‘Qewl’ adını taşır.

Oruç: Êzidiler, her yılın aralık ayında üç gün oruç tutarlar. Ezidi şeyhleri, pirleri, yaşlı ve uluları 24 Aralık ve 24 Haziran’da olmak üzere yılda iki kez 40’ar gün oruç tutarlar. Halk için mecburi değildir ama... Oruç güneşin sararttığı gökyüzü ile başlar güneşin battığı akşam kızıllığıyla biter.

Kadim Alevilerdeki orjinal orucun Ezidilerdeki gibi 3 gün olduğunu ve tutma biçiminin de aynı olduğunu düşünüyoruz. 40 günlük çile Alevi dervişlerinin ve hakikat erenlerinin de geçmişte sıklıkla başvurdukları bir ibadet şeklidir.  

Namaz: El ve yüzlerini yıkayıp abdest alan Ezidiler, sabah güneş doğarken ve akşam güneş batarken yüzlerini güneşe döner, ayakta, elleri bağlı dua okuyarak kılarlar.

Hac: Kutsal bildikleri Laleş tapınağının ziyaretidir. Biz de ise türbeler, tekkeler, ziyaretler ve Haci Bektaş türbesidir.  

Mabet: Ezidilerde Laleş tapınağı dışında Hac yeri olarak kabul görmüş bir mabet yoktur. Onlar inançlarını tıpkı Aleviler gibi diledikleri yerde icra ederler.

Hiyerarşi: “Şeyh, Pir, Mürit” üçlüsüne dayanır. Katmanlar arası evlilik yasaktır. Bundaki amaç hiyerarşik düzeni ve kutsal kanı korumaktır. İnançlarından olmayanları Êzidiliğe almaz, başka inanç ve dinden olanlarla da evlilik yapmazlar.

Ezidi müritler, bir Şeyh, bir Pir, bir Usta, bir Mürebbi ve bir Ahiret Kardeşi edinmek zorundadırlar. Mürit bunlara büyük bir saygı ve bağlılık gösterir. Yılda bir kere maddi yardımda bulunur. Alevilerde ise müridin karşılığı taliptir. Şeyh mürşit, Pir pir, mürebbi rehber, ahiret kardeşliği ise müsavipliktir. Yine yakın zamana dek Alevi mürşitleri ve pirleri de sadece birbirleriyle evlenir, talipleriyle evlenmezlerdi.

10. 04. 2020

 Ali Rıza Aksın

Devam edecek...

  Bu yazı 7087 defa okunmuştur.

  YORUMLAR 0 Yorum YORUM YAP

Bu Yazı'ya ilk yorum yapan siz olun.

  FACEBOOK YORUM

Yorum

  YAZARIN DİĞER YAZILARI

  BİZİ TAKİP EDİN

  • ÇOK OKUNANLAR

      SON YORUMLAR

    PUAN DURUMU

    Takım O G M B A Y P AV
    1 Galatasaray 36 30 1 5 91 31 95 +60
    2 Fenerbahçe 36 26 4 6 90 39 84 +51
    3 Samsunspor 36 19 10 7 55 41 64 +14
    4 Beşiktaş 36 17 8 11 59 36 62 +23
    5 Başakşehir FK 36 16 14 6 60 56 54 +4
    6 Eyüpspor 36 15 13 8 52 47 53 +5
    7 Trabzonspor 36 13 11 12 58 45 51 +13
    8 Göztepe 36 13 12 11 59 50 50 +9
    9 Çaykur Rizespor 36 15 17 4 52 58 49 -6
    10 Kasımpaşa 36 11 11 14 62 63 47 -1
    11 Konyaspor 36 13 16 7 45 50 46 -5
    12 Alanyaspor 36 12 15 9 43 50 45 -7
    13 Kayserispor 36 11 13 12 45 57 45 -12
    14 Gaziantep FK 36 12 15 9 45 50 45 -5
    15 Antalyaspor 36 12 16 8 37 62 44 -25
    16 Bodrum FK 36 9 17 10 26 43 37 -17
    17 Sivasspor 36 9 19 8 44 60 35 -16
    18 Hatayspor 36 6 22 8 47 74 26 -27
    19 Adana Demirspor 36 3 28 5 34 92 2 -58
    Takım O G M B A Y P AV
    1 Kocaelispor 38 21 8 9 68 41 72 +27
    2 Gençlerbirliği 38 19 8 11 57 34 68 +23
    3 Fatih Karagümrük 38 19 10 9 55 36 66 +19
    4 İstanbulspor 38 20 14 4 67 38 64 +29
    5 Bandırmaspor 38 17 8 13 52 45 64 +7
    6 Erzurumspor FK 38 19 12 7 53 31 64 +22
    7 Boluspor 38 17 11 10 66 40 61 +26
    8 Iğdır FK 38 16 12 10 57 33 58 +24
    9 Amed SK 38 14 9 15 43 35 57 +8
    10 Çorum FK 38 14 12 12 49 45 54 +4
    11 Ümraniyespor 38 14 13 11 48 42 53 +6
    12 Esenler Erokspor 38 13 12 13 53 50 52 +3
    13 Sakaryaspor 38 13 13 12 48 54 51 -6
    14 Keçiörengücü 38 14 15 9 60 53 51 +7
    15 Manisa FK 38 14 18 6 50 52 48 -2
    16 Pendikspor 38 13 16 9 45 51 48 -6
    17 MKE Ankaragücü 38 14 18 6 49 48 48 +1
    18 Şanlıurfaspor 38 11 20 7 45 55 40 -10
    19 Adanaspor 38 7 22 9 32 75 30 -43
    20 Yeni Malatyaspor 38 0 38 0 14 153 21 -139
    Takım O G M B A Y P AV
    1 Sarıyer 34 25 2 7 80 22 82 +58
    2 Batman Petrolspor 34 26 6 2 64 24 80 +40
    3 GMG Kastamonuspor 34 19 3 12 57 29 69 +28
    4 Adana 01 Futbol Kulübü 34 19 7 8 62 30 65 +32
    5 Altınordu 34 16 7 11 57 35 59 +22
    6 Beykoz Anadolu 34 15 11 8 47 46 53 +1
    7 İskenderunspor A.Ş. 34 13 10 11 49 38 50 +11
    8 1461 Trabzon FK 34 13 13 8 44 37 47 +7
    9 Fethiyespor 34 11 13 10 32 40 43 -8
    10 24Erzincanspor 34 10 13 11 45 52 41 -7
    11 Kırklarelispor 34 10 14 10 42 44 40 -2
    12 Sincan Belediye Ankaraspor 34 10 15 9 44 40 39 +4
    13 İnegölspor 34 10 13 11 42 51 38 -9
    14 Kepezspor FAŞ 34 9 16 9 37 46 36 -9
    15 Isparta 32 Spor 34 7 15 12 33 51 33 -18
    16 Karaköprü Belediyespor 34 7 19 8 39 52 29 -13
    17 Altay 34 10 20 4 33 64 25 -31
    18 Hes İlaç Afyonspor 34 0 33 1 6 112 5 -106
    Takım O G M B A Y P AV
    1 Bursaspor 30 21 2 7 64 17 70 +47
    2 Karşıyaka 30 18 6 6 56 28 60 +28
    3 Muş Spor Kulübü 30 16 4 10 48 24 58 +24
    4 Belediye Kütahyaspor 30 17 6 7 57 37 58 +20
    5 Düzcespor 30 16 6 8 40 27 56 +13
    6 Silifke Belediye Spor 30 14 9 7 51 36 49 +15
    7 Anadolu Üniversitesi 30 13 9 8 39 32 47 +7
    8 Artvin Hopaspor 30 10 11 9 26 30 39 -4
    9 Tokat Bld Plevnespor 30 7 13 10 27 32 31 -5
    10 Kahramanmaraşspor 30 8 16 6 28 39 30 -11
    11 Bulvarspor 30 7 14 9 35 58 30 -23
    12 Kırşehir Futbol SK 30 7 15 8 26 48 29 -22
    13 Bornova 1877 30 6 14 10 36 53 28 -17
    14 23 Elazığ Futbol Kulübü 30 5 14 11 18 31 26 -13
    15 Kuşadasıspor 30 7 20 3 25 51 24 -26
    16 Ergene Velimeşe 30 6 19 5 17 50 23 -33
    Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
     08/08/2025 Antalyaspor vs Kasımpaşa
     08/08/2025 Çaykur Rizespor vs Göztepe
     08/08/2025 Eyüpspor vs Konyaspor
     08/08/2025 Fatih Karagümrük vs Başakşehir FK
     08/08/2025 Fenerbahçe vs Alanyaspor
     08/08/2025 Gaziantep FK vs Galatasaray
     08/08/2025 Kayserispor vs Beşiktaş
     08/08/2025 Samsunspor vs Gençlerbirliği
     08/08/2025 Trabzonspor vs Kocaelispor
    Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
     10/08/2025 Bandırmaspor vs Sakaryaspor
     10/08/2025 Bodrum FK vs Pendikspor
     10/08/2025 Boluspor vs Van Spor FK
     10/08/2025 Çorum FK vs Amed SK
     10/08/2025 Erzurumspor FK vs Sivasspor
     10/08/2025 Esenler Erokspor vs Adana Demirspor
     10/08/2025 Hatayspor vs Keçiörengücü
     10/08/2025 Iğdır FK vs Sarıyer
     10/08/2025 İstanbulspor vs Serik Belediyespor
     10/08/2025 Ümraniyespor vs Manisa FK
    Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
     24/08/2025 Altınordu vs Erbaaspor
     24/08/2025 Batman Petrolspor vs İnegölspor
     24/08/2025 Beyoğlu Yeniçarşıspor vs İskenderunspor A.Ş.
     24/08/2025 Elazığspor vs Adana 01 Futbol Kulübü
     24/08/2025 GMG Kastamonuspor vs Sincan Belediye Ankaraspor
     24/08/2025 Karacabey Belediye Spor vs Kepezspor FAŞ
     24/08/2025 Karaman Futbol Kulübü vs Bucaspor 1928
     24/08/2025 MKE Ankaragücü vs 24Erzincanspor
     24/08/2025 Şanlıurfaspor vs Beykoz Anadolu
    Tarih Ev Sahibi Sonuç Konuk Takım
     07/09/2025 Beykoz İshaklıspor vs Yeşil Yalova FK
     07/09/2025 Çorluspor 1947 vs Bulvarspor
     07/09/2025 Etimesgut Spor vs Silivrispor
     07/09/2025 Galata vs Edirnespor
     07/09/2025 İnegöl Kafkas GK vs Çankaya SK
     07/09/2025 İnkılap FSK vs K.Çekmece Sinopspor
     07/09/2025 Polatlı 1926 Spor vs Bursa Nilüfer FK
     07/09/2025 1923 M.K.Paşaspor vs Fethiye İdman Yurdu